نوازشریف کی روانگی اور ملکی بیمار میعشت!

صاحب خان  بھٹی

چلو بھائیو! مسلم لیگ (ن) کے قائد میان محمد نوازشریف مارے پیارے  وطن سے چلے گئں ہیں اور اپنا علاج کروانے کے بعد صحتیاب ہوکر انشاء الللہ واپس آئنگے۔ تب تک ہمارے ملک میں زرداری صاحب موجود ہیں اور اس سیاستدان پر سیاست چمکانے کا وقت آگیا ہے، جتنے الزام لگا کر سیاست چمکاسکتے ہے اتنے چمکائی جاسکتی ہے۔ مگر آصف علی زرداری پہلی مرتبا جیل نہیں گئے، اس سے پہلے بہی جیل میں اپنے زندگی کے قیمتی دن گذار چکے ہین اور یہ ہی وجہ ہے کہ زرداری صاحب بیمار ہوتے بہی خاموش ہیں اور جس دن یہ خاموشی ٹوٹی تو اس دن کیا ہوگا؟ وہ وقت ہی بتائیگا۔ حکومت کا کہنا ہے کہ کرپٹ لوگوں کو نہیں چہوڑا جائیگا مگر سوال یہ پیدا ہوتا ہے کے کیا صرف سیاستدان چور ہے؟  اور ملک کے دوسرے اداروں میں صادق و امین لوگ بیٹہے ہیں؟ نہیں ایسا تو ہوئی نہیں سکتا، جس دن ملک میں حقیقی احتساب ہوگا تو پارٹی تبدیل کرنے والے کرپٹ بہ نہیں بچ پائینگے، اور وہ دن ایک دن ضرور آئیگا۔ فی الحال جو احتساب ہو رہا ہے اس دوران بہت سارے سیاستداںوں کے اصل چہرے عوام کے سامنے آگئے ہیں۔ مگر تبدیلی کا نعرا لگا کر اقتدار حاصل کرنے والی پارٹی نے جو عوام کے ساتھ واعدے کیئے تھے اس سے یوٹرن لیا اور مہنگا ئی حد سے بڑہتی گئی اور صنعت کا پہیہ جام ہوگیا، ڈالر بہی مہنگا ہوگیا۔ ویسے تو ملکی معیشت کو بہنور سے نکالنا حکومت کی اولین ترجیح ہوتی ہے مگر موجودہ حکومت نے جتنے ٹیکس لگائے ہیں اس سے ملک کے حکمرانوں کا گذر سفر تو اچہا ہوسکتا ہے مگر عام آدمے کا جینا حرام ہوگیا ہے۔ موجودہ حکومت نے ٹیکس نا لگانے اور پیٹرول مہنگا نا کرنے کا واعدہ کیا تھا مگر اس سے عوام کو صرف یوٹرن ہی ملا ہے۔ مہنگائی، بے روزگاری اور جرائم بڑہ رہے ہیں، جب کہ غریب عوام پریشان ہوگیا ہے، ٓ اسی طرح بجلی، گیس اور پٹرولیم مصنوعات کی قیمتوں میں مسلسل اضافے سے عام آدمی کی زندگی جن مصائب میں مبتلا ہے، اس کا اندازا لگانا ناممکن ہے۔ آج کل ہرروز کسی نہ کسی بے بنیاد افواہ یا قیاس آرائیوں کے باعث تجارتی سرگرمیاں محدود ہوتی جارہی ہیں اور ملک میں اقتصادی امور پر تضادات سے آلودہ تبصروں کا بازار بہی گرم ہے۔ ایسے لگ رہا ہے کہ موجودہ حکومت کے پاس معاشی پالیسیوں میں سمت کے تعین کا فقدان ہے۔ اور یہ نظام ایک مربوط اقتصادی، مالیاتی اور معاشی روڈ میپ کے بغیر کام کر رہا ہے۔ حکومت اپنی غلط پالیسیوں کو تسلیم کرنے کو تیار نہیں جب تک حکومت معاشی مشکلات کم کرنے کے لیے ریلیف پر مبنی معاشی پالیسیوں کا اعلان نہیں کرے گی۔ تب تک عوام کی مشکلات مزید بڑہتے جائیں گی۔

حکومت کی پالیسیوں کے وجہ سےعام شہری بہت پریشان ہے۔ جس کا اپوزیشن کو فاْئدہ پہچ رہا ہے اور مولانا صاحب آج کل سڑکوں پر ہے، عوام بہی ساتھ دی رہا ہے مگر جے یو آئے (ف) سربراہ مولانا فضل الرحمان وزیراعظم عمران خان کی طرح بہادر نہی نکلے، عمران خان تو ڈی چوک پہچ گئے تھے اور 126 دن تک دہرنا دیا گیا تھا، پارلیامینٹ اور پی ٹی وی کے ساتھ جو حشر ہوا وہ بہی سب کو پتا ہے۔ مولانا صاحب نے تو کچہ دن میں ہی پلان (ای) سے ہار مان کر پلان بی پے عمل شروع کر دیا ہے، جس سے لگتا ہے حکومت پر اس کا کوئے اثر نہی ہوا، اب پلان سی کا سن رہے ہیں، جس کے بارے میں کہا جارہا ہے کے اس سے حکومت چلی جائیگی اگر ای پلان اور پلان بی سے حکومت نہی گئی تو کیا پلان سی سے جاسکتی ہے؟ بلکل نہی، یے ہوئی نہیں سکتا اگر مولانا ملک کو جام نہیں کرتے اور اسلام آباد میں بیٹہتے تو شاید حکومت پر پریشر ضرور پڑتا۔ اس لیئے تو وزیراعظم عمران خان نے کہا کے مولانا کے غبارے سے ہوا نکل گئی ہے! ویسے تو سینیٹ میں اپوزیشن کی اکثریت ہے، اس کے باوجود وہ عدم اعتماد کے ووٹ کے ذریعے چیئرمین سینیٹ تک کو ہٹا نہیں سکے۔ اس کی سب سے بڑی وجہ اپوزیشن کا آپس میں اختلاف ہے، پیپلزپاٹی کی سوچ ہے کہ مولانا سارا کریڈٹ لے جائیگا ٔ نوازلیگ سوچتی ہے کہ مفاہمت کرکے موجودہ حالتوں سے جان چہڑوائی جائے۔ مگر مولانا سب کو ساتھ لیکر چلنا چاہتے ہیں، اسی وجہ سے اپوزشن بہی متحد نظر نہیں آرہی ہے، اور ملک جام کرنے کا کیس بہی جے یو ائے ف کی قیادت پر داخل کیا گیا ہے۔  اب دیکہنا ہے کہ مولانا صاحب اپنے سی پلان سے بہی اسی طرح یوٹرن لینگے، جیسے پلان ای سے لیا تھا، مجہے لگتا ہے مولانا مہنگاْئی کے مارے لوگوں کے ترجمان نہی بن سکے وہ یہ کہ کر نکلے تھے کے وزیراعظم کی استعیفا لیکر آئینگے اور خالی ہاتھ گہر واپس آئے ہیں اور الٹیمیٹم بہی نہیں دینا  تھا۔  

آزادي مارچ، برسات، حڪومت تي دٻاءُ گھٽجڻ لڳو

صاحب خان ڀٽي

ڌرڻن سان گڏ برسات ملڪ جي موسم تبديل ڪري ڇڏي آھي، ڏيھھ توڙي پرڏيھھ ۾ رھندڙن جون نظرون رڳو مولانا فضل الرحمان جي مارچ ۾ کتل آھن، ميڊيا تي بھ آزادي مارچ جي حوالي سان تبصرن جو سلسلو جاري آھي، ھڪ  ڌڙي حڪومت جو پاسو کنيو آھي ۽ ھڪ ڌڙي طرفان مولانا فضل  الرحمان جي مارچ جي واکاڻ ڪئي پئي وڃي، جيڪي مولانا فضل الرحمان خلاف آھن، انھن کي حڪومت پاران لڳايل ٽيڪس ۽  چوٽ چڙھيل مھانگائي تي ڪو اعتراض نھ آھي ۽ انھن جو خيال آھي تھ  پي ٽي آءِ سرڪار ملڪ کي ماضي جي ڀيٽ ۾ تمام گھڻو بھتر نموني ھلائي رھي آھي پر جيڪو ڌڙو مولانا جي مارچ جو حامي آھي، انھن جو خيال آھي تھ  پي ٽي  آءِ سرڪار ملڪ جو ٻيڙو ٻوڙي ڇڏيو آھي، صنعتي ادارا بند ٿي رھيا آھن، لکين ماڻھو بي روزگار ٿي ويا آھن، غريبن کي گھر ڏيڻ جو واعدو  ڪيو ويو ھو، ان جي ابتڙ  غريبن جا گھر ڊاھي انھن کي بي گھر ڪيو ويو، ھاڻي انھن ٻنھي ڌڙن طرفان تبصرن جو سلسلو تيز ٿيندو پيو وڃي، ڪجھھ ماڻھو مولانا جي مارچ مان اميدون لڳائي ويٺا ھئا پر ھاڻ انھن جو خيال بھ تبديل ٿي رھيو آھي، ڇاڪاڻ تھ مولانا فضل الرحمان جيڪو عوامي سمنڊ پاڻ سان گڏ کڻي نڪتو ھو، انھن جو خيال ھو تھ مولانا حڪومت کي ٽف ٽائيم ڏيندو ۽ شروعات ۾ مولانا فضل الرحمان جو وزيراعظم کان استعيفيٰ وارو مطالبو بھ تمام گھڻو اھم ھو ۽  ھر ھڪ کي پڪ ٿي وئي ھئي تھ ھاڻي اصل تبديلي ڏسڻ ۾ ملندي پر آزادي مارچ کانپوءِ جڏھن صورتحال ڌرڻي طرف وڃي رھي ھئي تھ ان وقت مسلم ليگ ن ۽ پيپلزپارٽي طرفان اھو واضح پيغام ڏنو ويو تھ ھو انھيءَ جي ڪڏھن بھ اجازت نھ ڏيندا ۽ نھ ئي وري اھڙي ڌرڻي جو حصو بڻجندا، ڇاڪاڻ تھ جيڪڏھن ڌرڻي سان حڪومت ھلي وئي تھ اھا ھڪ روايت پئجي ويندي ۽ ڪو بھ ماڻھو ٻھ ٽي ھزار ماڻھو وٺي حڪومت جو تختو ڪرائي وجھندو، جنھن سبب جمھوري طريقي سان  وزيراعظم کي گھر ڀيڙو ڪيو ويندو. جيڪڏھن ڏٺو وڃي تھ تحريڪ انصاف کي قومي اسيمبلي ۾ ايتري اڪثريت نھ ھئي ۽ کيس آزاد اميدوارن ۽ ڪجھھ پارٽين جي مدد وٺڻي پئي ھئي، ان ۾ ايم ڪيو ايم حصيدار بڻي ھئي، ھونئن تھ ھر دور ۾ ايم ڪيو ايم حڪومت جو حصو ئي رھيو آھي، ھن ڀيري بھ پي ٽي آءِ ايم ڪيو ايم کي گڏ کڻي ھلڻ جو سندرو ٻڌو ۽ اڃا بھ متحدھ حڪومت جو حصو آھي. قومي اسيمبلي ۾ جڏھن چونڊ ٿي رھي ھئي تھ ان وقت پيپلزپارٽي، نواز ليگ ۽ جي يو آءِ ف ۾ اختلاف ھئا، پيپلزپارٽي ھڪ طرف بيھي رھي ۽ نواز ليگ ڏسندي رھي، ايئن پي ٽي آءِ حڪومت وجود ۾ اچي وئي، مولانا فضل الرحمان استعيفيٰ ڏيڻ لاءِ چوندو رھيو پر سندس ڪنھن نھ ٻڌي، جنھن جو اعتراف اڳوڻي وزيراعظم نوازشريف بھ ڪيو آھي تھ جيڪڏھن ھو مولانا فضل الرحمان جي استيعفائن واري ھدايت مڃن ھا تھ اڄ حالتون ڪجھھ ٻيون آھن.

بھرحال ان وقت  بھ اپوزيشن وچ ۾ اختلاف ھئا، ھن وقت بھ مخالف ڌر ۾ اختلاف برقرار آھن، ان جو سڀ کان وڏو سبب اھو ئي لڳي ٿو تھ ھر ھڪ پارٽي پنھنجو زور آزمائڻ چاھي ٿي پر نواز ليگ ۽ پيپلزپارٽي طرفان حڪومت کي ٽف ٽائيم ڏيڻ ناممڪن لڳي ٿو، ڇاڪاڻ تھ انھن ٻنھي پارٽين جا اھم اڳواڻ جيلن ۾ قيد آھن ۽ مٿن ڪيترائي ڪيس داخل آھن، ٻنھي پارٽين جي اڳواڻن تي آمدني کان وڌيڪ اثاثن جا ڪيس ھلي رھيا آھن، جيڪڏھن اھڙا ڪيس انھن ماڻھن تي بھ ٺاھيا وڃن، جن پرڏيھھ ۾ وڃي ملڪيتون ٺاھيون آھن تھ ملڪ جون جيلون دھشتگردن سان  گھٽ انھن ماڻھن سان وڌيڪ ڀرجي ويندو پر في الحال تھ رڳو اپوزيشن تي اھو فارمولو اختيار ڪيو ويو آھي ۽ چيو پيو وڃي تھ جيڪا اوھان دولت لٽي آھي، ان جو ڪجھھ حصو ڏيو تھ اوھان کي ڇڏيو ويندو، ان مان لڳي ٿو تھ پي ٽي آءِ سرڪار انھيءَ فارمولي تي جلد کان جلد عمل ڪرائڻ چاھي ٿي پر اڃا تائين پيپلزپارٽي ۽ نواز ليگ طرفان راضپو ظاھر نھ پيو ڪيو وڃي، جيڪڏھن ايئن ٿي ويو ۽ڪجھھ پئسا حڪومت کي واپس ڪيا ويا تھ ان مان ثابت ٿي ويندو تھ انھن پارٽين ڪرپشن ڪئي آھي، نھ تھ اھو رڳو الزام ئي رھندو. پئسا ڏيڻ سان ٻنھي پارٽين کي سياسي نقصان بھ رسندو .  جيڪڏھن ان فارمولي تي حڪومت کي ڪاميابي ملي وئي تھ وڏن واڳن لاءِ سولائي ٿي ويندي، جن خلاف ڪارروائي نھ ٿي رھي آھي، انھن لاءِ بھ دڳ کلي ويندو تھ مستقبل سندن خلاف ڪا بھ ڪارروئي نھ ٿئي ۽ اھي ماڻھو ڪجھھ پئسا ڏئي پنھنجي سموري دولت حلال ڪرائي وٺندا. ھاڻ ڏسڻو اھو ئي آھي تھ حڪومت انھيءَ فارمولي تي آخر ڪڏھن ڪامياب ٿئي ٿي پر ھن وقت جيئن تھ پاڻ حڪومت ڏچي ۾ آھي ۽ مولانا فضل الرحمان حڪومت جو تختو اونڌو ڪرڻ لاءِ ميدان تي لٿل آھي ۽ عوامي سمنڊ بھ ساڻس گڏ آھي ۽ حڪومتي وزير  اھا ڌمڪي بھ ڏئي رھيا آھن تھ ھو بھ ايترا ماڻھو گڏ ڪري سگھن ٿا، جيڪڏھن حڪومت بھ ايترا ماڻھو وٺي اسلام  آباد پھتي تھ جھيڙو ضرور ٿي ويندو پر اھڙي اعلان کانپوءِ مولانا فضل الرحمان نرمي وارو رويو اختيار ڪيو آھي ۽  آزادي مارچ ختم ڪرڻ يا نھ ڪرڻ جون سموريون ذميواريون  رھبر ڪميٽي جي ڪلھن تي رکي ڇڏيون آھن، حڪومتي ڪميٽي سان  ڳالھين سان گڏ چوڌري ڀائر بھ ميدان تي اچي ويا آھن، جيڪي مولانا فضل الرحمان کي پرچائڻ جون ڪوششون ڪري رھيا آھن پر ان ۾  ھن وقت تائين ڪا بھ اڳڀرائي نھ ٿي رھي آھي ۽ مولانا فضل الرحمان آزادي مارچ 12 ربيع الاول تائين جاري رکڻ جو اشارو ڏئي ڇڏيو آھي، مولانا جي مارچ ۾ شريڪ ماڻھن سان گڏ  انھيءَ  مارچ ۾ وڏيون اميدون رکندڙ بھ مايوسي جو شڪار ٿيندي نظر اچي رھيا آھن، ڇاڪاڻ تھ مولانا حڪومت کي ٻن ڏينھن جو الٽيميٽم ڏئي خاموش ٿي ويھي رھيو ۽ مارچ ۾ شريڪ ماڻھو انتظار ڪري رھيا ھئا تھ مولانا ڪو نھ ڪو وڏو اعلان ڪندو پر ايئن نھ ٿو ۽ مارچ جو بال اپوزيشن جماعتن جي حوالي ڪري ڇڏيو، جيڪي شروع کان وٺي انھيءَ مارچ کان لنوائي رھيون ھيون، پيپلزپارٽي ۽ نواز ليگ جو واضح موقف ھو تھ ھو ڌرڻي جي حمايت نھ ڪندا.

بھرحال برسات کانپوءِ آزادي مارچ ۾ شريڪ ماڻھن جا حوصلا ڪمزور ٿيندي نظر اچي رھيا آھن، اھو سڀ ڪجھھ ان ڪري ٿي رھيو آھي جو مولانا فضل الرحمان جيڪا تحريڪ  شروع ڪئي، اھا ملڪي ٽيڪس نظام، وڌندڙ مھانگائي ۽ بيروزگاري  خلاف ھئي پر ھاڻي حڪومت لاءِ نرم رويي سان ڪفن پھري اسلام آباد پھتل ماڻھن گھرن ڏانھن واپس وڃڻ شروع ڪري ڇڏيو آھي، اڌ حوصلا مولانا فضل الرحمان جي بيانن جي ڪري سندن ڪمزور ٿيا تھ اڌ وري برسات کين گھر وڃڻ تي مجبور ڪري ڇڏيو آھي، جيڪڏھن مولانا ھڪ دفعو ٻيھر حڪومت کي ٽف ٽائيم ڏيڻ لاءِ جذباتي تقرير ڪري ٿو وٺي تھ  پوءِ ھو ملڪ جي عوام جو ڌيان ھڪ ڀيرو ٻيھر پاڻ ڏانھن ڇڪائي سگھي ٿو، ھاڻي اھو تڏھن ئي ممڪن ٿيندو، جڏھن ھو پيپلزپارٽي ۽ نواز ليگ بدران پاڻ فيصلو ڪندو، جيڪڏھن مولانا فضل الرحمان اسلام آباد اچڻ جو فيصلو پاڻ ڪري سگھي ٿو تھ پوءِ مولانا حڪومت کي ٽف ٽائيم بھ پاڻ ڏئي سگھي ٿو ، آخر مولانا کي ڪھڙي ضرورت پئي جو ھن ٻنھي پارٽين کي شامل ڪيو آھي، اھي ٻئي پارٽيون تھ مفاھمت چاھين ٿيون، حڪومت سان ڳالھيون چاھين ٿيون، ھاڻ مولانا وٽ رڳو ٻھ اپشن آھن، ھڪ تھ  آزادي مارچ ختم ڪري واپس گھٽن ۾ ڌرڻا ھڻي ٻي صورت ۾ پيپلزپارٽي ۽ نواز ليگ وانگر ڳالھين جي شروعات ڪري ۽ ميڊيا تي ويھي حڪومت خلاف بيان ڏئي پنھنجو فرض پورو ڪري، جنھن سان  جمھوريت جي ٽرين بھ پٽڙي تان نھ لھندي.

جيئن تھ آزادي مارچ کان پوءِ پيپلزپارٽي، نواز ليگ ۽ جي يو آءِ اڳواڻ ظاھري طور گڏ نظر اچي رھيا آھن ۽ سندن اختلاف بھ برقرار اھن، نوازشريف ۽ مريم نواز بھ آزاد ٿي ويا آھن، باقي جن ماڻھن نوازشريف جي حمايت ۾ ڳالھايو ھو ۽ پارٽي سان وفاداري ڪئي ھئي، اھي اڄ بھ جيل ۾ آھن، جيئن خواجا سعد رفيق،  سلمان رفيق، فواد حسين فواد، شاھد خاقان عباسي ۽ ٻيا شامل آھن، ايئن پيپلزپارٽي جا اڳواڻ بھ جيلن ۾ قيد آ ھن، اڳوڻو صدر آصف علي زرداري،  سندس ڀيڻ فريال ٽالپر، خورشيد شاھھ بھ جيل ۾ آھن، ھاڻ ڏسڻو اھو ئي آھي تھ ڇا رڳو وڏا اڳواڻ جيلن کان ٻاھر ايندا يا وري پارٽين سان وفاداري ڪندڙ بھ آزاد ٿي ويندا؟ جيئن تھ حڪومت ھر وقت چئي رھي آھي تھ ھو اين آر او ڪنھن کي نھ ڏيندي، وزيراعظم عمران خان بھ چيو آھي تھ اپوزيشن جو رڳو ھڪ مسئلو آھي، اين آر او، پر عوام جو مسئلو مھانگائي آھي، جيڪڏھن ڳالھھ ڪجي مھانگائي جي تھ پي ٽي آءِ حڪومتي دور ۾ مھانگائي ۾ 11 سيڪڙو واڌٿي آھي، جنھن سان اٽو، گيھھ، دال، چانور ۽ ٻيرن عام واھپي جي شين جي اگھن ۾ واڌ ٿي آھي. بھرحال اپوزيشن جماعتن  صدر ڊاڪٽر عارف علوي خلاف  مواخذي جي تحريڪ آڻڻ جي تياري ڪئي وئي آھي. ھڪ خانگي ٽي وي چينل تي مسلم ليگ ن اڳواڻ بيريسٽر محسن رانجھا صدر خلاف تحريڪ  آڻڻ جو انڪشاف ڪيو. ھوڏانھن جي يو آءِ جي مرڪزي اڳواڻ مفتي ڪفايت الله جو چوڻ آھي تھ اپوزيشن جي گڏيل استعيفيٰ ۽ سڄي ملڪ ۾ لاڪ ڊائون سميت سمورا آپشن کليل آھن.ھن اھو بھ چيو تھ ھو ڪفن پھري اسلام آباد پھتا آھن.

جيئن تھ آزادي مارچ مان ھڪ ڳالھھ تان واضح ٿي رھي آھي تھ مولانا فضل الرحمان جي وزيراعظم  عمران خان جي استعيفيٰ  وارو مطالبو تھ ڪڏھن بھ منظور نھ ٿيندو، ڇاڪاڻ تھ اپوزيشن پاڻ ئي چئي رھي آھي تھ اھو سليڪٽيڊ آھي، جيڪڏھن عمران خان سليڪٽيڊ آھي تھ پوءِ آخر اھو ڪيئن جلد گھر ويندو، ڀلي  اپوزيشن جماعتون جيترا بھ ڌرڻا ھڻن ان تي فرق نھ پوندو، جيڪڏھن واقعي اپوزيشن جماعتون عمران خان کي گھر موڪلڻ لاءِ ايترو سنجيدھ آھن تھ پوءِ آزاد مارچ ۽ ڌرڻا ھڻڻ سان ڪھڙو فائدو ٿيندو، اپوزيشن جا ميمبر استعيفي ٰ بھ ڏئي سگھن ٿا، آخر اھي استعيفيٰ ڏين ڇو نھ ٿا، سموريون اپوزيشن جماعتون استعيفائون ڏئي ٻيھر چونڊون ڪرائڻ جو مطالبو ڇو نھ ٿيون ڪن، ھاڻ اپوزيشن وٽ آزادي مارچ کان پوءِ رڳو استعيفائون ڏيڻ کانسواءِ ٻيو ڪو بھ دڳ نھ آھي، ڇاڪاڻ تھ اھو ئي واحد جمھوري طريقو آھي، جيڪڏھن ڌرڻا ھڻڻ اپوزيشن کي پسند نھ آھن تھ پوءِ اھو اپشن استعمال ڪرڻ ساڻن لاءِ بھتر ثابت ٿيندو، باقي رھي ڳالھھ مولانا فضل الرحمان جي تھ  آزادي مارچ ۾ رڳو بيان بازي سان کيس سياسي ڌڪ لڳو آھي، عوامي سمنڊ رڳو بيانن لاءِ ساڻس گڏ نھ ٿيو ھو، عوام پي ٽي آءِ جي ٽيڪس نظام، بيروزگاري، مھانگائي ۽صنعتون بند ٿيڻ خلاف گڏ ٿيو ھو تھ جيئن ملڪ جي معشيت تباھھ ڪندڙن جو احتساب ٿي سگھي، موجودھ حڪومت جي کنيل قدمن سبب عام ماڻھو کي تمام گھڻو نقصان پھتو آھي ۽ حڪومت رڳو آنا کپائڻ، ڪڪڙيون پالڻ جا مشورا ڏئي رھي آھي ۽ ڪجھھ سرڪاري ادارا  بھ بند ڪرڻ جو اشارو ڏئي ڇڏيو آھي.

سنڌ خلاف ٿيندڙ سازشون ۽ “امن مارچ”

صاحب خان ڀٽي

ملڪ جي قيام کانپوءِ صوفين جي ڌرتي سنڌ ۾ وڏي انگ ۾ مهاجرن جي آمد جو سلسلو شروع ٿيو ۽ ڀارت مان ايندڙ هر  مهاجر جي سنڌين آجيان ڪئي، اهو ئي سبب هو جو ٻين ملڪ جي ٻين صوبن ۾ مهاجرن جي آمد گهٽ ٿي ۽ سنڌ ۾ وڏي تعداد ۾ ماڻهو اچي آباد ٿيا، جيئن ته سنڌ جو سڀ کان وڏو شهر ڪراچي هو ۽ اتي بندرگاهه به هو ۽  وڏيون وڏيون عمارتون  ۽ بهتر روڊ رستا هئا، انهن گهرن ۾ ڀارت مان آيل ماڻهن کي آباد ڪيو، پاڪستان جي ٻين صوبن ۾ مهاجرن کي نالي ماتر آباد ڪيو ويو،  خيبرپختونخواهه هجي يا پنجاب، ايتري انگ ۾ مهاجر آباد نه ٿيا هئا، جيتري  تعداد ۾ سنڌ اندر آبادڪاري ٿي هئي، جڏهن مهاجرن جي آمد جو سلسلو بند ٿي ويو ته سنڌين سمجهيو ته اسان جا مسلمان ڀائر هاڻ محفوظ آهن ۽ سمورا مسلمان مهاجر جيڪي ڀارت ۾ خوش نه هئا، هتي اچي سڪون جو ساهه کڻندا  پر جيئن جيئن وقت گذرندو ويو تيئن تيئن مهاجرن جي آبادي جو سلسلو جاري رهيو، جنهن تي سنڌين کي ڳڻتي به ورائي ته آخر اهو سلسلو ڪڏهن رڪندو، ڇاڪاڻ ته سنڌي اقليت ۾ تبديل ٿيندا پيا وڃن، جڏهن 1973 ع ۾ بنگلاديش جا ماڻهو قربانيون ڏئي آزادي وٺڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا، تڏهن اتي موجود مهاجرن  کي ملڪ ڪڍيو ويو ۽ بنگلاديش خلاف ڳالهائيندڙ سمورن مهاجرن کي ڪئمپن ۾ وڌو ويو، ان وقت به اسان جي سرڪار انهن مهاجرن کي  سنڌ ۾ آباد ڪرڻ جي رٿا جوڙي، جنهن تي سنڌ ۾ سخت احتجاج ٿيو پر جيئن ته پنهنجن جي حڪومت هئي، ان جو ڪو به اثر نه ٿيو، جڏهن افغانستان تي آمريڪا حملو ڪيو، تڏهن به وفاقي سرڪار ڊالرن جي عيوض افغاني شهرين جو سنڌ ڏانهن رخ ڪيو، جيڪڏهن ٻين ملڪن ۾ ڪڏهن ڪو پناهه وٺڻ ايندو آهي ته انهن کي سرحد ويجهو ئي ڪئمپن ۾ ترسايو ويندو ته جيئن حالتون بهتر ٿيڻ کانپوءِ اهي پنهنجي وطن واپس وڃي سگهن پر افسوس جو وفاقي حڪومت جو افغان مهاجرن کي پنهنجي وطن ڏانهن موڪلڻ جو ڪو ارادو ئي نه هو، جنهن سبب سمورن افغان مهاجرن کي سنڌ ۾ آباد ڪرڻ جي منصوبا بندي ڪئي، جنهن تي احتجاج به ٿيا پر ڪو کڙ تيل نه نڪتو، ڇاڪاڻ ته ان وقت پيپلزپارٽي جي حڪومت هئي، ان وقت جي سنڌ جي وڏي وزير قائم علي شاهه جو چوڻ هو ته مٿان کان کين حڪم آهي ته انهن کي نه روڪيو وڃي، اسان رڳو اهو ئي سوچي رهيا هئاسين ته مسلمان ڀائرن کي پناهه ڏيڻ ۽ سندن حياتيون بچائڻ لاءِ وفاقي سرڪار اهي قدم کڻي رهي آهي.

جڏهن ڪراچي ۾ افغاني مهاجرن جي وڏي لوڌ آباد ٿي ۽ پراڻن ۽ نون مهاجرن ۾ جهيڙو شروع ٿيو ته پوءِ خبر پئي ته  اهو معاملو ئي ڪجهه ٻيو ئي آهي، آاهي معاملا رڳو سنڌين کي اقليت ڪرڻ لاءِ ئي هئا، جنهن تي سنڌ سرڪار مجرماڻي خاموش اختيار ڪئي، اڄ جڏهن اسان جي ملڪ جو عوام دانهون ڪري رهيو آهي ته ڪشميرين سان ظلم ٿي رهيو آهي، اتي هاڻ ڀارتين کي زمين خريد ڪرڻ ۽ آباد ٿيڻ جي اجازت ملي ويندي، اها انهن سان ناانصافي آهي پر سنڌ ۾ ته هٿ وٺي ڌارين کي آباد ڪيو ويو آهي ۽ هڪ سازش تحت بنگالي، بيهاري، برمي ۽ افغانين کي سڃاڻپ ڪارڊ جاري ڪيا ويا، سنڌين جي سخت احتجاج باوجود نه ته سنڌ سرڪار  ڪي قدم کنيا ۽ نه ئي وري وفاقي سرڪار سنڌين جي ڪا دانهن ٻڌي، بلڪه اهو چيو ويو ته ڪجهه به ٿي پئي ڪارڊ ٺاهي ڏنا ويندا، ڀلي اها ڳالهه ڪنهن کي وڻي يا نه وڻي. ڪراچي ۾ نادرا جون آفيسون ڏيهن رات کليل رهيون، سنڌ  سان محبت ڪندڙن ڪراچي  ۾ نادرا آفيس ٻاهران احتجاجي ڪئمپ به لڳائي، جنهن ۾ مون سميت  ڪيترن ئي سنڌين شرڪت ڪئي، جڏهن اسان ان ڪئمپ تي ويٺا هئاسين ته ان وقت به ماڻهن  جون قطارون لڳل هئي، جيڪي سڃاڻپ ڪارڊ ٺهرائڻ لاءِ بيٺا هئا، جن وٽ هن ملڪ جو شهري هئڻ جو ڪو به ثبوت نه هو پر انهن وٽ هڪ پرچو ضرور هو، جنهن تحت ڪارڊ ٺاهڻ جو سلسلو جاري هو، ان وقت به سنڌ سرڪار اکيون ٻوٽي ويٺي هئي، هاڻ به سنڌ سرڪار جون سنڌ جي ٻرندڙ مسئلن تي اکيون بند آهن. هڪ طرف ڌارين جي آبادڪاري آهي ته ٻئي طرف وري مهانگائي  ۽ بيروزگاري سبب سنڌ جا ماڻهو آپگهات ڪرڻ تي مجبور آهن پر ڪنهن کي ڪو به فرق نه پئجي رهيو آهي، جن کي ووٽ ڏئي اقتدار ۾ آندو وڃي ٿو، اهي به سنڌ جي مسئلن تي ڳالهائڻ کان لنوائي رهيا آهن، سنڌ ۾ بيروزگاري جو سڀ کان وڏو مسئلو ڌارين جي آبادڪاري آهي، جيڪڏهن ڌارين کان ووٽ جو حق کسيو وڃي ۽ انهن کي پنهنجن ملڪن ڏانهن موڪليو وڃي ته بيروزگاري سان گڏ امن امان جي صورتحال به بهتر ٿي ويندي پر اهو ڪم آخر ڪندو ڪير؟ وفاقي سرڪار ته افغانستان جي سرحد کولي سمورن افغانين جو رخ سنڌ ڏانهن ڪري سڪون سان ويهي رهيو آهي پر سنڌ اڄ انهن جو بار برداشت نه پئي ڪري سگهي.

جيئن ته گذريل ڳچ عرصي کان سنڌ ۾ رهندڙ اهي مهاجر جن کي اسان اردو ڳالهائندڙ چوندا آهيون، انهن ۾ آڱرن تي ڳڻندڙ ماڻهو سنڌ خلاف ڳالهائي رهيا آهن، ان ڳالهه کان به ڪير انڪار نه ٿو ڪري سگهي ته جڏهن سنڌ جي ورهاڱي لاءِ ڪراچي ۾  سنڌ دشمن جلسا ڪندا آهن ته اردو ڳالهائيندڙ شوق سان ناهن ويندا پر انهن کي بندوق جي زور تي گهرن مان ڪڍيو ويندو آهي، ايتري قدر جو جڏهن ايم ڪيو ايم جو عروج هو، آئون هڪ فيڪٽري ۾ ڪم ڪندو هئس، ان وقت ته ايم ڪيو ايم نائن زيرو وارا گاڏيون ڪاهي ايندا هئا، ڪم ڪندڙ پورهيتن کي زور گاڏين ۾ ورهائي الطاف جو بيان ٻڌائڻ لاءِ وٺي ويندا هئا، جن وٽ هٿيار به هوندا ۽ پوليس  کين سيڪيورٽي به فراهم ڪندي هئي، ايتري قدر جو فيڪٽري مالڪ به خوشي سان موڪل ڏئي ڇڏيندا هئا ته ڀلي وڃو. پر جيڪڏهن ڪنهن جي گهر ۾ بيماري هوندي هئي يا ڪو ٻيو مسئلو ته فيڪٽري مالڪ موڪل نه ڏيندا هئا، جيئن ته   حياتي سڀني کي  پياري هوندي آهي، سو هر هڪ خوف مان ايم ڪيو ايم پٺيان لڳي پوندو هو، هر وقت ميڊيا تي ڇانيل لنڊن جي ڊان خلاف ڳالهائڻ جي ڪنهن کي همت نه هوندي هئي ۽ نه ئي  ڪو ادارو انهن خلاف ڪارروائي ڪري سگهندو هو پر چوندا آهن ته ڪڏهن ڪڏهن ته ظالم جو انت ضرور ايندو آهي، انهيءَ شخص لنڊن مان ويهي اسان جي ملڪ جي حساس ادارن خلاف ڳالهايو، فوري طور مٿس پابندي لڳي وئي، ڪراچي ۾ ٽارگيٽ ڪلنگ ۽ معصوم شهرين جي مارجڻ جو سلسلو رڪجي ويو ۽ ڪراچي مان جديد هٿيار انهن ئي وٽان هٿ ڪيا ويا، نائن زيرو کي تالو لڳايو ويو، پر اڄ به  ڪراچي جي شهرين تي ڪافي حد تائين خوف اڃا به موجود آهي، ڇاڪاڻ ته انهيءَ تنظيم جي ورڪرن کي رڳو واڙيو ويو آهي، باقي اصل اڳواڻن کي ته اسان جو وزيراعظم عمران خان نفيس ماڻهو قرار ڏئي رهيو آهي ۽ اقتدار ۾ ويٺل آهن، جيڪي سنڌ خلاف هر روز زهر اوڳاڇيندي نظر ايندا آهن، سنڌ اسيمبلي ۾ ويهي سنڌ جي ورهاڱي جي ڳالهه ڪندا آهن ۽ اسان جا چونڊيل نمائندا انهن کي سنڌ اسيمبلي ۾ ويڙهڻ جي اجازت ڏيندا آهن، جيڪي ماڻهو سنڌ کي ٽوڙڻ چاهين ٿا ته پوءِ آخر انهن کي اسيمبلين ۾ ويهڻ جي اجازت ڪير ڏئي رهيو آهي؟ ڇا  قانون ان جي اجازت ڏي ٿو ته جنهن ملڪ ۾ اوهان رهو ٿا ان خلاف ڳالهايو؟ آخر ڇو سنڌ اسيمبلي ۾ ڌارين کي ڪڍڻ ۽ سنڌ جي ورهاڱي جي ڳالهه ڪندڙن جي شهريت ختم ڪرڻ جو بل ڇو نه پيش ڪيو ويو، آخر ڇو انهن کي ايترو برداشت ڪيو پيو وڃي، جنهن کي سنڌ ۾ رهڻو آهي، ان کي سنڌي ٿيڻو پوندو، سنڌي سڏرائڻو پوندو، ٻي صورت ۾ هو سنڌ کي ڇڏي ڪنهن ٻئي هنڌ وڃي رهي سگهي ٿو، رڳو سنڌ ئي ڌارين کي پالڻ جو ٺيڪو نه کنيو آهي، خيبرپختونخواهه، بلوچستان ۽ پنجاب صوبو آهي، وفاق پنهنجن کي پنهنجي صوبن ۾ رهائي ته بهتر ٿيندو، آڱر تي ڳڻندڙ سنڌي ڳالهائيندڙ ۽ اردو ڳالهائيندڙ سنڌين کي وڙهائڻ جي جيڪا سازش ڪري رهيا آهن، ان سان حالتون خراب ٿينديون، باقي رهي انهن آڱر تي ڳڻندڙ عنصرن جي ته انهن کي وفاق جو آشيروارد به حاصل آهي، جيڪڏهن نه هجي ته اڄ اهي سنڌ جي ورهاڱي خلاف قومي اسيمبلي ۾ بل پيش نه ڪري سگهن ها، ان ڳالهه جو به تمام گهڻوافسوس آهي جو پي ٽي آءِ سرڪار به انهيءَ بل جي حمايت ڪئي آهي ۽ جي ڊي اي جي به خاموشي سواليا نشان بڻيل آهي.

پيپلزپارٽي ته قومي اسيمبلي  سنڌ دشمن بل خلاف ڀرپور احتجاج ڪيو پر سنڌ اسيمبلي ۾ اهڙن ماڻهن کي ڪڍڻ  لاءِ ڪو به بل پيش نه ڪيو، جيڪڏهن ٻين ملڪن مان ماڻهو اچي اسان جي جيجل امڙ جي ورهاڱي جي ڳالهه ڪندا ته انهن کي سنڌ ۾ رهڻ جو ڪو به حق نه آهي، جيڪڏهن جي يو آءِ جي اڳواڻ جو سڃاڻپ ڪارڊ رد ٿي سگهي ٿو ته پوءِ سنڌ دشمنن کي  گرفتار ڪرڻ ۽ انهن خلاف قانوني ڪارروائي ڪرڻ لاءِ سنڌ سرڪار قدم ڇو نه کڻي رهي آهي، افسوس جو ڳالهه  آهي ته سنڌ جا ماڻهو جن کي ووٽ ڏئي اقتدار ۾ آڻين ٿا، اهي انهن کان پڇڻ لاءِ تيار ئي نه آهن ته آخر اوهان اهڙن ماڻهن خلاف ڪارروائي ڇو نه ٿا ڪيو، جيڪي سنڌ ۾ رهندڙ اردو ڳالهائيندڙ ۽ سنڌي ڳالهائيندڙ سنڌين کي وڙهائڻ جي سازش ڪري رهيا آهن،  جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته ڪراچي ۾ رڳو  مهاجرن  وڏي انگ ۾ نه ٿا رهن، سنڌي، بلوچي، پٺاڻ ۽  پنجاب به رهن ٿا، آخر  آڱر تي ڳڻڻ جيترا ماڻهو ايوان  ۾ ڪيئن اچي وڃن ٿا ۽ انهن کي ڪيئن ايوانن تائين پهچ ملي وڃي ٿي، جو اهي اچي ڪروڙين سنڌين کي للڪارڻ جي همت ڪن ٿا؟

بهرحال اهو پهريون ڀيرو نه ٿيو آهي جو سنڌ جي ورهاڱي جي ڳالهه ڪئي وئي هجي ان کان اڳ به ڪيترائي ڀيرا سنڌ دشمن اهڙا حربا استعمال ڪندا رهيا آهن، سنڌ مان پيٽرول، تيل ۽ گيس به نڪري رهيو آهي پر  انهن  ۾ به رڳو ڌارين کي ڀرتي ڪيو ويو آهي، ايتري ناانصافي ته  ڪنهن افغاني مهاجر سان   به هن ملڪ ۾ نه ٿي هوندي، جيتري سنڌين سان ٿي رهي آهي پر ان باجود سنڌي خاموش آهن پر جن کي سنڌين پناهه ڏني، انهن مان آڱر تي ڳڻڻ جيترا عنصر سنڌين  خلاف ڳالهائي رهيا آهن ۽سنڌ سرڪار خاموش آهي ۽ ڪچري تي سياست ٿي رهي آهي، ايم ڪيو ايم  ڪراچي جا گٽر صاف ڪندي يا وري پيپلزپارٽي ڪراچي جا گٽر صاف ڪندي، منهنجي نظر ۾ ته   گٽر صاف ڪرڻ کان ٻيا کوڙ ڪم آهن، في الحال گٽر صاف ڪرڻ جو ڪم حاصل ڪرڻ  کان پهرين سنڌ جي حقيقي مسئلن تي ڌيان ڏنو وڃي، سنڌ جي تعليم، صحت ۽ روزگار جهڙن مسئلن کي حل ڪرڻ لاءِ قدم کنيا وڃن ته بهتر ٿيندو، اسٽريٽ ڪرائم ۾ به اضافو ٿي ويو آهي،  ان جي خاتمي لاءِ به حڪمت  جوڙِي وڃي پر اها سياست  گند ڪچرو صاف ڪرڻ کان وڌي سنڌ جي ورهاڱي تي پهچي وئي آهي ۽ اسيمبلين ۾ سنڌ جي ورهاڱي جون ڳالهيون ٿي رهيون آهن ۽ بل به پيش ڪري سنڌين ۾ هڪ انتشار پکيڙڻ جي ڪوشش ڪئي پئي وڃي.

هونئن ته ايم ڪيو ايم جي اهڙي رويي خلاف جيئي سنڌ قومي محاذ، جئي سنڌ محاذ، جيئي سنڌ قومپرست پارٽي، سنڌ ترقي پسند پارٽي ۽ ٻِيون قومپرست پارٽيون سراپا احتجاج بڻيل آهن پر سنڌ حڪومت ورهاڱي واري بل کي رد ڪرائڻ ۾ مڪمل طور ناڪام رهي، ايتري قدر جو قومي اسيمبلي ۾ جي ڊي آءِ اڳواڻ به ويٺا هئا، انهن به اتي خاموشي اختيار ڪئي. هوڏانهن ڪراچي سنڌ آهي امن مارچ به شروع ڪيو هو، سنڌ ترقي پسند پارٽي جي چيئرمين ڊاڪٽر قادر مگسي جي اڳواڻي ۾ هزارين ڪارڪنن سميت  گورنر هائوس لڳ ڦوهارا چوڪ وٽ ڪارڪنن هٿن ۾ سنڌ جي ورهاڱي خلاف لکيل نعرن وارا پلي ڪارڊ  کڻي  شرڪت ڪئي ۽ جيئي سنڌ جيئي سنڌ  جا نعرا هنيا، ايس ٽي پي چيئرمين ڊاڪٽر قادر مگسي چيو ته عمران خان جي  حڪومت قومي اسيمبلي مان سنڌ جي ورهاڱي جو بل کي رد نه ڪيو ته اعلان جنگ ڪنداسين، ڊرل مشينن سان  انساني جسمن مان سوراخ ڪرڻ سميت 12 مئي تي ماڻهو ماريندڙن، بلديا فيڪٽري ۾ مزدورن، وڪيلن کي زنده ساڙيندڙن ايم ڪيو ايم جي دهشت گردن کي وزيرا عظم نفيس ماڻهو چوي ٿو، پي ايس پي، ايم ڪيو ايم پاڪستان صرف ظاهري طور تي الطاف حسين کان ڌار ٿي آهي، پر انهن جي  سياسي نفسيات اڃا به مهاجر ئي آهي. 40 ورهين کان ڪراچي تي حڪمراني ڪندڙ هاڻ  چئي رهيا آهن ته ڪراچي تي اندرين سنڌ وارن جي حڪومت آهي، جيڪڏهن مراد علي شاهه اندرين سنڌ جو آهي ته ٻاهرين سنڌ پناهگير لکنئو، دهلي يا  قنڌار مان ڪلهن تي کڻي ڪو نه آيا هئا. ايس ٽي پي ڊاڪٽر قادر مگسي پاران ڪراچي هزارين ماڻهو گڏ ڪرڻ کانپوءِ سنڌ دشمنن کي ته جواب ملي رهيو آهي، جن وقتي طور خاموشي اختيار ڪئي آهي پر لڳي نه ٿو ته سنڌ دشمن خاموش ٿي ويهي رهندا،

مولانا جي مھلت، ٽڪراءُ جو خدشو

صاحب خان ڀٽي

ملڪ ۾ ھڪ ڀيرو ٻيھر  اليڪٽرانڪ توڙي پرنٽ ميڊيا ۾ ڌرڻن، احتجاجي تحريڪن ۽ مارچ جون ڳالھيون شروع ٿي رھيون آھن، ڪو بھ ھن وقت تائين اھو واضح طور نھ ٻڌائي سگھيو آھي تھ مولانا فضل الرحمان ڌرڻو ھڻندو يا وري احتجاجي تحريڪ ھلائيندو پر ٻڌڻ ۾ اچي رھيو آھي تھ مولانا طرفان آزادي مارچ ۾ شريڪ ماڻھن جي سمنڊ  کي اسلام آباد جي ڊي چوڪ تي وڃڻ جو اشارو ڏنو ويو آھي، ھي اھو ئي ڊي چوڪ آھي، جتي پي ٽي آءِ 126 ڏينھن ڌرڻو ھنيو ھو ۽ ان وقت ڪنھن بھ اداري پي ٽي آءِ کي ريڊ زون ۾ داخل ٿيڻ کان نھ روڪيو مطلب تھ روڪي نھ سگھيا، جڏھن ان وقت ايترن ماڻھن  کي حڪومت ۽ ادارا روڪي نھ سگھيا ھئا تھ  پوءِ ھي تھ مولانا پاڻ سان گڏ عوامي سمنڊ گڏ کڻي آيو آھي، جنھن کي  عالمي ميڊيا تي بھ تمام گھڻي ڪوريج ملي رھي آھي، جيئن تبديلي جو ھڻندڙ پي ٽي آءِ سرڪار کي ملي رھي ھئي پر اتي ٿورو فرق ضرور آھي، ان وقت پي ٽي آءِ کي ايتري عالمي سطح تي ڪوريج نھ ملي ھئي، جيتري مولانا فضل الرحمان کي ملي رھي آھي، اھو ئي سبب آھي جو وزيراعظم عمران خان چِ رھيو آھي تھ جي يو آءِ فضل الرحمان کي ڀارتي ميڊيا تي تمام گھڻي ڪوريج ملي رھي آھي ۽ آزادي مارچ کان اھي ماڻھو خوش  آھن، جيڪي ملڪ دشمن آھن مطلب تھ ھڪ ڀيرو ٻيھر ملڪ جي محب وطن ماڻھن کي غدار ۽ محب وطن جا سرٽفڪيٽ ونڊڻ وارو سلسلو شروع ٿي ويو آھي، ھاڻ اھو فيصلو وزيراعظم ڪيئن ڪري سگھي ٿو تھ ڪير غدار آھي ۽ ڪير وفادار آھي جيڪڏھن مولانا جو آزادي مارچ سان ملڪ کي نقصان ٿي رھيو آھي تھ پوءِ پي ٽي آءِ تھ 126 ڏينھن اسلام آباد ۾ ڌرڻُو ھنيو ھو جيڪڏھن ماضي جو ڌرڻو درست ھو  تھ اھو پي ٽي آءِ جو جمھوري حق ھو تھ پوءِ مولانا فضل الرحمان جو آزادي مارچ بھ سندس جمھوري حق آھي، ان خلاف بيان ڏيڻ سان حالتون وڌيڪ خراب ئي ٿينديون، حڪومت کي گھرجي تھ مولانا سان ڳالھيون ڪري، ڇاڪاڻ تھ جڏھن بھ عوامي سمنڊ خلاف طاقت جو استعمال ٿيو آھي، ان جا خراب ئي نتيجا نڪتا آھن، جيئن تھ مولانا جي مارچ ۾ رڳو مذھبي جماعتن جا ماڻھو نھ پر ملڪ جو عوام شريڪ آھي، شايد تاريخ ۾ ڪڏھن ڪا تنظيم ايڏي وڏي  انگ ۾ ماڻھو گڏ ڪري سگھي ھجي يا وري ڪنھن ھڪ جماعت جي  سڏ تي عوام جو سمنڊ ملڪ جي گادي واري شھر ۾ اٿلي پيو ھجي، ايڏي وڏي  انگ ۾ ماڻھن جو ملڪ جي گادي واري شھر ۾ گڏ ٿيڻ مان واضح ٿي رھيو آھي تھ حڪومت جي کنيل قدمن کان عوام خوش نظر نھ پيو اچي، جيڪڏھن حڪومت مھانگائي تي ضابطو آڻي ھا ۽ بيروزگاري پيدا نھ ڪري ھا تھ شايد عوام جو سمنڊ جي يو آءِ جي سڏ تي روڊن تي نھ نڪري ھا.

بھرحال حڪومت طرفان ھڪ طرف ڳالھيون آزادي مارچ سان ڳالھيون ٿي رھيون آھن تھ ٻئي طرف ڪارروائي جو اشارو بھ ڏنو پيو وڃي پر ان باوجود آزادي مارچ ۾ عوامي سمنڊ موجود آھي، جيڪو حڪومت لاءِ پريشاني جو سبب بڻيل آھي، جي يو آءِ فضل الرحمان جي آزادي مارچ تي ڊي جي آءِ ايس پي آر طرفان واضح طور چيو ويو آھي تھ فوج حڪومت سان گڏ آھي، جيڪڏھن مولانا کي ڪي شڪايتون آھن تھ اھي لاڳاپيل ادارن سان رابطو ڪري، ٻئي طرف وري مولانا فضل الرحمان پي ٽي آءِ سرڪار کي مھلت ڏئي ڇڏي آھي، جنھن مان واضح ٿي رھيو آھي تھ مولانا فضل الرحمان پنھنجي شرطن تان پوئتي نھ ھٽندو، ايتري قدر جو وفاقي وزير فواد چوڌري چيو آھي تھ ھو خاموش آھن، وزيراعظم جي ھڪ اشاري تي ڌرڻي وارن جي زمين ئي تنگ ڪري ڇڏيندو؟  شايد فواد چوڌري ميڊيا تي مولانا جي سمنڊ کي ناھي ڏٺو، جيڪڏھن ڏسي ھا تھ کيس اھو بيان ڏيڻ کان اڳ ٿورو احتياط کان ڪم وٺڻ گھرجي ھا، جيئن تھ ھن وقت ملڪ معاشي بحران جي ورچڙھيل آھي، مھانگائي عروج تي پھتل آھي، واپاري، سيڙپڪار ۽ عام ماڻھو تمام گھڻو پريشان آھن ۽ ان وقت جڏھن جي يو آءِ سربراھھ مولانا فضل الرحمان حڪومت خلاف آزادي مارچ جو سڏ ڏنو تھ عوام جو سمنڊ ساڻس گڏ ھلڻ لاءِ تيار ٿي ويو، ايتري قدر جو پيپلزپارٽي ۽ نواز ليگ جا ماڻھو ھن آزادي مارچ ۾ ايترا شريڪ نظر نھ اچي رھيا آھن، جيترا نظر اچڻ گھرجن، جيڪڏھن انھن ٻنھي پارٽين جا ماڻھو بھ  وڏي انگ ۾ شريڪ ٿين ھا تھ مولانا جي آزادي مارچ سان اسلام آباد ڀرجي وڃي ھا، ھن وقت بھ حڪومت جون ننڊون حرام آھن، جنھن سبب مختلف حربا استعمال ڪيا پيا وڃن ۽ڪارروائي جون ڌمڪيون بھ ڏنيون وڃن پر  مولانا جو ھڪ ڪم تمام بھترين آھي جو ھن پي ٽي آءِ سربراھھ عمران خان وانگر ماڻھن کي بل ساڙڻ ۽ ٽيڪس نھ ڏيڻ جي ھدايت ناھي ڪئي رڳو ايترو چيو آھي تھ ھو ھاڻ وزيراعظم جي استعيفيٰ  وٺي گھر واپس ويندا، جيڪڏھن ڏٺو  وڃي تھ مولانا جي  مارچ سان پي ٽي آءِ سرڪار کي  چڱي ريت خبر پئجي وئي ھوندي تھ عوام ساڻن گڏ آھي يا نھ؟ ھاڻ رھي ڳالھھ وزيراعظم جي  استعيفيٰ  جي مطالبي واري جي تھ  اھا روايت پي ٽي آءِ پاڻ ڪڍي آھي، وزيراعظم عمران خان چئي رھيو آھي تھ ھر ھڪ جي واري ايندي، ڌرڻن سان حڪومتون ناھن وينديون، اھا ڳالھھ ڪنھن حد تائين درست بھ آھي پر ھن ملڪ ۾ شايد ممڪن نھ رھي آھي، ڇاڪاڻ تھ پي ٽي آءِ اسلام آباد ۾ 126 ڏينھن ڌرڻو ھنيو ۽ ان کانپوءِ پي ٽي آءِ سرڪار جي حڪومت قائم ٿي، ان مان لڳي رھيو آھي تھ ھاڻ ڪو بھ سياستدان ڪجھھ ھزار ماڻھو وٺي اسلام آباد ۾ڌرڻو ھڻي اقتدار حاصل ڪري سگھي ٿو، ھونئن بھ ٻين سمورين جماعتن ھن اليڪشن کي ڌانڌلي قرار ڏنو آھي، رڳو ھڪ پارٽي ان کي صاف شفاف اليڪشن قرار ڏئي رھي آھي

جيئن جيئن مولانا فضل الرحمان جي ڏنل مھلت ختم ٿي رھي آھي، تيئن تيئن حڪومت ۾ بيچيني وڌي رھي آھي، ايتري قدر جو حڪومتي ڪميٽي رھبر قيمتي سان بار بار ملاقاتون بھ ڪري رھي آھي پر مولانا فضل الرحمان  جو  مطالبو آھي تھ وزيراعظم عمران خان کي استعيفيٰ ڏئي گھر وڃڻو پوندو ۽ ڏيڍ سال دوران جيڪي  بھ ملڪي معاشي تباھي ٿي آھي، انھن جي ذميوارن جو احتساب ڪرڻ گھجي، ھاڻ ڏسڻو آھي تھ ڇا مولانا  جي احتساب واري مطالبي کي مڃيو وڃي ٿو يا نھ؟ پي ٽي آءِ بھ احتساب جون ڳالھي ڪندي ھئي ھاڻ مولانا صاحب بھ احتساب جون ڳالھيون ڪري رھيو آھي، حڪومتي ڪميٽي تھ رھبر ڪميٽي کان وڌيڪ وقت گھريو آھي، لڳي ٿو تھ انھيءَ وقت ۾ يا تھ آزادي مارچ کي منھن ڏيڻ لاءِ حڪمت عملي جوڙي ويندي يا وري مولانا جي شرطن کي قبول ڪيو ويندو پر لڳي نھ ٿو تھ حڪومت مولانا جا مطالبا منظور ڪري، ڇاڪاڻ تھ مولانا جو وڏو مطالبو وزيراعظم عمران خان جي استعيفيٰ جو آھي، جيڪو ناممڪن پيو لڳي پر جيئن تھ ھن ملڪ ڪجھھ بھ ٿي سگھي ٿو، اھو بھ ممڪن آھي تھ عمران خان استعيفيٰ ڏئي ڇڏي. پر مولانا جي آزادي مارچ سان ادارن ۾  ٽڪراءُ جو خدشو ضرور وڌي ويو آھي ۽پي ٽي آءِ حڪومت جي حمايت ۾ ميدان ۾ لھي رھيا آھن، جڏھن پي ٽي آءِ جو ڌرڻو ھو تھ ان وقت ان کي ڪنھن بھ ملڪ دشمن قرار نھ ڏنو ھو پر ھاڻي لقب ڏيڻ وارو ڪم حڪومت پاڻ کنيو آھي، جيڪڏھن حڪومت مولانا سان ڳالھيون ڪرڻ ۾ ناڪام وئي تھ ھڪ ڳالھھ صاف ظاھر آھي تھ ھي عوامي سمنڊ حڪومت  ۽ سندس حمايتن لاءِ وڏي خطرناڪ صورتحال پيدا ڪندو ۽ ملڪ ۾ ھڪ افراتفرحي واري صورتحال پکڙجي ويندي، جنھن ڪري حڪومت کي گھرجي تھ طاقت جي استعمال کان اڳ ضرور سوچي، ھن ملڪ ۾ طاقت جو استعمال 1973ع ۾ بھ ٿيو، جنھن سان ملڪ کي تمام گھڻو نقصان ٿيو ھو،

مولانا فضل الرحمان جي مارچ ۾ رڳو جي يو آءِ جا ڪارڪن نھ پر سڄي ملڪ مان مھانگائي سٽيل، بيروزگار ۽ غربت جا سٽيل ماڻھو بھ شريڪ آھن، پي ٽي آءِ سرڪار تھ آمريڪا کي طالبان سان ڳالھين ڪرڻ جو مشورو ڏيندي  آھي پر ھي تھ ھن ملڪ جا محبت وطن شھري آھن، انھن سان ڳالھيون ڪرڻ ۾ ڇو لنوايو پيو وڃي؟ حڪومت کي بھ  ڳالھين وارو فارمولو استعمال ڪرڻ گھرجي، باقي رھي ڳالھھ پنجاب جي وڏي وزير عثمان بوزدار جي تھ ھو تھ ھوا ۾ اڏي رھيو آھي جي يو آءِ جي آزادي مارچ ۾ شريڪ ٿيلن کي طالبان چئي رھيو آھي، بوزدار صاحب، ھر ڏاڙھي رکندڙ طالبان نھ ھوندو آھي، شايد اوھان عوامي سمنڊ ڏسي پريشان ٿي رھيا آھيون، اوھان جي اھڙن بيانن سان ملڪ کي نقصان پھچي رھيو آھي، عمران خان گڏيل قومن ۾ وڃي چئي تھ طالبان کي اسان پيدا ڪيوسين  ۽ ھاڻ اوھان چئي رھيا آھيو تھ آزادي مارچ ۾ طالبان شريڪ آھن، ان تي افسوس ئي ڪري سگھجي ٿو. 03