انقلا بين جي ڌرتي ڪيوبا تي پابنديون ختم ڪرڻ وارو اعلان

صاحب خان ڀٽي

آمريڪي صدر بارڪ اوباما ويندي ويندي اهم قدم کڻي پنهنجي هڪ تاريخ رقم ڪرڻ جي ڪوشش ڪري رهيو آهي. اوباما ڪجهه عرصو اڳ اعلان ڪيو هو ته هو گوانتانامابو جيل کي بند ڪندو. اوباما ته افغانستان مان آمريڪي فوج کي واپس گهرائڻ جو به اعلان ڪيو هو پر ان تي به هن وقت تائين عمل ٿيندي نظر نه پيو اچي. تازو ئي آمريڪي صدر بارڪ اوباما پنهنجي گهرواري مشيل اوباما ۽ سندس ٻه ڌيئرون ساشا ۽ مليا سان گڏ ڪيوبا  جو  دورو ڪرڻ لاءِ پهتو آهي، جنهن دوران سندس شاندار استقبال ڪيو ويو.  هڪ طرف آمريڪي صدر  بارڪ اوباما جي دوري کي ڪيوبا حڪومت سٺو سنوڻ  قرار ڏئي رهي هئي ته ٻي طرف وري  اتان جا شهري احتجاج ڪري رهيا هئا.  جن کي ڪيوبا جي پوليس گرفتار به ڪيو. ڪنهن  به هڪ اخبار يا وري ٽي وي چينل اهو ناهي  ٻڌايو ته احتجاج آخر ڇا لاءِ  ۽ ڪنهن لا ءِ ڪيو پئي ويو؟. بهر حال اهو ڪيوبا جو اندروني معاملو آهي. جيتوڻيڪ آمريڪي صدر بارڪ اوباما  جي ڪيوبا جي گادي واري شهر هوانا پهچڻ  تي سڄي دنيا اچرج ۾ اچئي وئي آهي، ته  چين  به تمام  گهڻو حيران ٿي ويو آهي پر هن وقت تائين اهڙو ڪو خاص بيان ڪيوبا ۽ آمريڪا بابت ناهي جاري ڪيو ويو. دنيا جا سمورا ملڪ به اهو چاهين پيا ته  ٻنهي ملڪن ۾ جيڪڏهن لاڳاپا بحال ٿي وڃن ته ڪيوبا  جي واپار کي هٿي ملندي ۽ اتان جو عوام به خوشحال ٿيندو ، جنهن سان خطي ۾ اڃان وڌيڪ ترقي ٿي سگهي ٿي.  ڪيوبا ۽  آمريڪا وچ ۾ 1959ع ۾ لاڳاپا ختم ٿيا هئا، جيڪي 88 سالن بعد هاڻ بحال ٿيڻ طرف وڃي رهيا آهن.  ڪيوبا جي صدر رائول ڪاسترو  آمريڪي صدر جي دوري کي ٻنهي ملڪن لاءِ  بهتر ۽ سنوڻ قرار ڏنو  آهي ۽ آمريڪي صدر کان  گوانتاناموبو  واپس ڪرڻ جو  پڻ مطالبو ڪيو آهي.  جنهن تي آمريڪي صدر بارڪ اوباما کيس ڪو خاص آسرو ناهي ڏنو، جنهن مان لڳي پيو ته  ٻنهي ملڪن ۾ هڪ  دفعو ٻيهر  لاڳاپا بحال ٿيڻ مشڪل آهي،   ڇاڪاڻ ته گوانتانامابي واپس ڪرڻ آمريڪي صدر بارڪ اوباما جي هٿ ۾ نه آهي ۽ ويندي ويندي هو ڪنهن به صورت ۾  پنهنجي ملڪ جي ٿنڪ ٽينڪ سان اختلاف  پيدا ڪرڻ نه چاهيندو، ڇاڪاڻ ته کيس ايتري پڪ آهي ته اهو تڪراري معاملو  آهي ۽ هو اهو فيصلو بنا ڪنهن مشوري جي نه ڪندو. رائول ڪاسترو ته پنهنجو مطالبو صدر اوباما جي ميز تي رکي ڇڏي آهي پر اهو مطالبو پورو ٿيندو يا نه اهو ته وقت ئي ٻڌائيندو. بارڪ اوباما  ڪيوبا جي  صدر رائو ڪاسترو سان ملاقات بعد ميڊيا سان ڳالهائيندي چيو آهي ته آمريڪا ڪيوبا  تي تمام جلد سموريون پابنديون ختم ڪندو ۽ هن اهو به چيو ته هو پابنديون هٽائڻ وارو وقت  نٿو ٻڌائي سگهي. تجزيا نگارن جو اهو چوڻ آهي ته جيڪڏهن ٻنهي ملڪ وچ ۾ لاڳاپا بهتر ٿي وڃن ٿا پوءِ  ڪيوبا جي عوام جي معاشي صورتحال تمام بهتر ٿي ويندي .

1889ع ۾ ڪيوبا  جاگرافيائي لحاظ سان تمام اهم هو، جنهن جي پکيڙ 90 ڪلوميٽر هئي ۽ ان کي فلوريڊا  جي  ڪنجي سڏيو ويندو هو.  جيڪو نار ميڪسيڪو ۾ داخل ٿيندو هو.  انهي دور ۾ ڪيوبا اسپين جي وسيع ايٽلانٽڪ سمنڊ کان ڌار ٿيو.  جيتوڻيڪ  ڪيوبا ۾ اسپينش جو 2 ڪالونيون هيون،  جيڪي 1511 ع ۾ اچي آباد ٿيون.  جن تي ميڊرڊ  نالي شخص حڪومت ڪندو هو.   اهو علائقو اسپينارڊش جي ڪناري تي آباد هو، جنهن تي پهريون ڀيرو قبضو ڪيو ويو هو.  جنهن سبب اسپينش ڪيوبا ۾ آباد هئا،  انهن علائقن کي ڇڏائڻ لاءِ ڪيوبا طرفان پڻ جدوجهد ڪئي وئي هئي.  اهو معاملو اتي دنگ نه ٿو ٿئي اتان جي عوام کي غلام بڻائڻ جي ٽرڪ جوٽي وئي. 1898 تائين انهن جو ڪنڌ جهڪائڻ لاءِ تمام گهڻيون ڪوششون پڻ ڪيون ويون ، جنهن سبب هو سڀني کان  تمام گهڻو پري هليا ويا هئا. 1820ع ۾ اسپينش آمريڪن پنهنجي ڌرتي کي ٻن حصن ۾ ورهايو هو، جنهن سبب سندن لاڳاپا ختم ٿي ويا.  تنهن بعد  دنيا ڏٺو ته ڪيوبا آهستي آهستي ترقي ڪئي ۽ اتان جي آبادي م به اضافو ٿيو ۽ معيشيت ۾ به بهتري آئي. ڪيوبا ڪمند جي پيدوار سميت ٻين شعبن ۾ ترقي ڪئي  هئي ۽  ڪيوبا جي اها ڪوشش هئي ته غلامي کي ختم ڪيو وڃي. 1840ع ۾ اتي جي هڪ  ٻيٽ جنهن جي ايراضي لڳ ڀڳ 430.000  ڪلوميٽر هئي.  جنهن جي آبادي جو تقريبن 60  سيڪڙو  ڪاري نسل تي ٻڌل هو.  ڪجهه ڪتابن ۾ لکيل آهي ته وڏي عرصي تائين آمريڪا ڪيوبا تي حڪومت  ڪئي ۽ اتان جي عوام جو ڪنڌ جهڪائي رکيو ۽ حڪومت تي وڏو دٻاءُ وڌو. شروعاتي ڏهاڪي ۾ جڏهن ڪيوبا ۾ آزادي جي تحريڪ شروع ٿي هئي ته ان وقت اتان جي دانشورن، شاعرن ۽ پڙهيل لکيل طبقي مخالفت ڪئي هئي، جڏهن ناانصافيون وڌي ويون ته پوءِ انهن کي خيال آيو ته هاڻ  آزادي وٺڻ سندن لاءِ انتهائي ضروري آهي ۽ هنن عملي طور  جدو جهد ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي.  غلامي جهڙي زنجير کي ٽوڙڻ لاءِ  عوام روڊن تي نڪتو، اهو جذبو عوام جو مطالبو بڻجي ويو هو ۽ اهي چئي رهيا هئا ته کين  سمورا حق ڏنا وڃن، ايتري قدر جو ڪيوبا جي عوام  کي حڪومت ڪرڻ جو به حق ڏنو وڃي، پر اهي مطالبا نه مڃيا ويا هئا، جنهن بعد تحريڪ ۾ وڌيڪ تيزي آئي هئي ۽ آمريڪن سول وار کان پوءِ انهن احتجاجن جو اثر اڃان وڌيڪ شروع ٿي ويو هو.  اسپين طرفان رعايتون به ڏنيون ويون هيون. ان ئي دور ۾ انيڪسٽشنزم Annextaionism نالي هڪ تحريڪ شروع ٿي جنهن ٻارڙن کي پڙهائڻ ۽ امداد جو مطالبو ڪيو هو. 1867ع ۾ اپريل جي مهيني ۾ ڪيوبا اندر معاشي بحران پيدا ٿيو، جنهن کي ختم ڪرڻ لاءِ 1868ع ۾ هڪ ٻي تحريڪ شروع ٿي جنهن آزادي جي بينر سان بحران ختم ڪرڻ وارا بينر کنيا ۽ تحريڪ کي اڳتي وڌايو.   اهڙي طرح ڏهه سال جنگ شروع رهي ۽  هن ٻيٽ جي ماڻهن ايتري ته جدوجهد ڪئي جنهن کي ڏيهه توڙي پرڏيهه ۾ ساراهايو ويو. هي اهو بيٽ هو جتان جي ڪاري نسل جا ماڻهو اسپين جي حڪومت کي ختم ڪرڻ جي طاقت رکندا هئا. ان باوجود  اتان جي هڪ ڪالوني جا ماڻهو ان وقت به غلامي  جي زنجير ۾ وڪوڙيل هئا جيڪي اسپين جي اشاري تي اتان جون  حالتون خراب ڪندا هئا. 1878ع ۾  آمريتي  حڪومتي مشينري کٽندي وئي ۽ انهن جو دور  گذرندو رهيو ۽ اسپين جي وڏي آبادي هن ٻيٽ جو رخ ڪيو،  پر افسوس جو ٻيٽ تي رهندڙ نسل ڪاري هئي جنهن سبب اسپين  پنهنجي آبادي کي آباد ٿيڻ  کان روڪيو . ساڳئي وقت اسپيني لاڏائن  جي اها ئي ڪوشش رهي ته هو هن ٻيٽ تي مڪمل طور تي قبضو ڪري وٺن.

ڪيوبا جي معيشيت به گڏيل قومن سان ڳنڍي وئي  هئي، ڪيوبا جو اڪثر واپار کنڊ تي ٻڌل هو. جڏهن ته اتر آمريڪا ۾ تماڪ وڏي ايراضي تي پوکيل هوندو هو. ٻي پاسي کنڊ جي قيمت جي شروعات به ڪيوبا ۾ 1884کان  ٿي.  ڪيوبا جو سارو دارومدار کنڊ تي هلي رهيو هو، آمريڪي راجڌاني به کنڊ جي ملن سبب بيٺل هئي. 1894ع ۾ گڏيل قومن 90 سيڪڙو نوڪرين ۾ ڪوٽا ڪيوبا جي رکي هئي جنهن مان صرف  38 سيڪڙو ڪيوبا کي فراهم ڪيو ويو. ساڳئي سال اسپين ڪيوبا جي نوڪرين جو ڪوٽا گهٽائي ٽوٽل 6 سيڪڙو ڪيو ۽ دنيا کي 35 سيڪڙو ظاهر ڪيو ويو. جنهن بعد ڪيوبا ٻين حقن کان به محروم ٿيڻ لڳو. حقن جي حاصلات لاءِ هڪ دفعو ٻيهر ڪيوبا ۾ آزادي جي تحريڪ وڌيڪ   ۾ تيزي آئي جيڪو اڳ ڪيوبا ۾ ڪڏهن به نه ڏٺو ويو هو، هڪ منظم آزادي جي تحريڪ مڪڙن کي منهن ڏينهن لاءِ اڳتي وڌي رهي هئي. جنهن تي اسپين کي به حيرانگي ٿي هئي.  ان وقت اتان جي هڪ اهم شخصيت  ان تحريڪ ۾ شموليت ڪئي هئي. جيڪو هڪ صحافي هو، جوز مارٽ هڪ صحافي هوندي به ان تحريڪ کي  رهنمائي ڪري رهيو هو.   جيڪو ڪيترن باغين سان 24 فيبروري 1895 ۾ ٻاهر ڀڄي بليڪ اينڊ ملٽوز نالي هڪ تحريڪ شروع ڪئي، جنهن بعد اهو لشڪر ٻيهر  انهي جي قيادت ۾ ڪيوبا ۾ داخل ٿيو. ڪيوبا ۾ نئين جنگ 1898ع ۾ لڳي، جنهن ۾ اسپين  پنهنجا 220285  ويڙهاڪ  ڪيوبا موڪليا هئا، جيڪا ان دور جي دنيا جي سڀ کان وڏي فوج هئي. شروعات ۾ اهي ڪيوبا جي  ماڻهن کي پوئتي هٽائڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا پر جنهن وقت هنن جي تحريڪ هڪ دفعو ٻيهر  اڀري اٿي ته  اسپين کي به سوچڻو پئجي ويو هو. اسپين جي آرمي ڪيوبا جي هوانا ۾ کان تمام گهڻو پري هئي، جتان  جي ڪاري نسل جا ماڻهو بک بدحالي جي ور چڙهيل هئا جنهن جي مدد  ڪو به نه ڪري رهيو هو.  نيٺ  وڏي جدوجهد بعد ڪيوبا آزادي ماڻي، ڪيوبا جا آمريڪا سان 1959 ۾ لاڳاپا ختم ٿيا هئا.

صدر اوباما صدراتي جهاز ايئرفورس ون ذريعي اچر جي شام ڪيوبا جي گادي وار هنڌ هوانا جي جوز مارٽي انٽرنيشنل ايئرپورٽ پهتو جتي سندس شاندار آڌر ڀاءُ ڪيو ويو. ٽن ڏينهن جي دوري ۾ اوباما سان گڏ سندس ڪٽنب به گڏ هو. هوانا ۾ قائم آمريڪي سفارتخاني ۾ ڳالهائيندي بارڪ اوباما پنهنجي دوري کي تاريخي قرار ڏنو. اوباما هوانا شهر جي قديم علائقن جو دورو ڪيو. اوباما ڪيوبا جي صدر راهول ڪاسترو سان ملاقات به ڪئي. هوانا پليس ۾ ٿيل اها ملاقات ٻنهي اڳواڻن  ۾ گذريل ڪجهه سالن ۾ ڇوٿين ملاقات هئي.  ملاقات دوران واپار ۽ سياسي سڌارن تي  ڳالهيون ٿيون.  اوباما جو چوڻ آهي ته  1928 ع ۾ آمريڪي صدر ڪولج پاڻي واري جهاز تي سوار ٿي ڪيوبا پهتو کيس ڪيوبا پهچندي پهچندي 3 ڏينهن لڳي ويا هئا.  پر هو رڳو ٽن ڪلاڪن ۾ ڪيوبا پهتو آهي، 1928 کانپوءِ ڪنهن آمريڪي صدر جو  ڪيوبا جو اهو پهريون دورو آهي، فيڊل ڪاسترو جي قيادت ۾ 1959ع ۾ ڪيوبا ۾ آيل ڪميونسٽ انقلاب کان پوءِ واشنگٽن ۽ هوانا جا لاڳاپا ختم ٿي ويا هئا. پر صدر اوباما طرفان ڪيوبا بابت آمريڪي پاليسي ۾ تبديلي جي نتيجي ۾ ٻنهي ملڪن ۾ ڊسمبر 2014 ۾ رابطن جي شروعات ٿي هئي. رابطن جي نتيجي ۾ ٻنهي ملڪن ۾ سفارتي لاڳاپا بحال ٿيا آهن ۽ ٻنهي ملڪن ۾ هوائي ۽ سامونڊي رابطن جي بحالي ۽ ٻطرفي واپار کي هٿي ڏيڻ بابت معاهدا طئي ٿيا آهن. صدر اوباما ڪيوبا تي 54 سالن کان لڳل آمريڪي پابندين جي مڪمل خاتمي جو اعلان ڪيو آهي پر ڪانگريس ۾ اڪثريت  ۾ موجود ريپبلڪن  پارٽي ڪيوبا  تي پابندين جي مڪمل خاتمي جي مخالفت ڪري رهي آهي، ته ٻي طرف وري ڪيوبا ۾ مظاهرا ٿي رهيا آهن،  هوانا ۾ پوليس ڪيترن ئي ماڻهن کي گرفتار  به ڪري  ورتو آهي. ڪيوبا جي صدر راهول ڪاسترو به آمريڪي صدر کان گوانتانامابو  واپس ڪرڻ جو مطالبو ڪيو آهي،  هاڻ ڏسڻو  اهو آهي ته 88 سالن بعد بحال ٿيل رابطا اڃا وڌيڪ اڳتي هلي سگهندا يا وري اهي رابطا صرف رابطن تائين محدود ٿي ويندا  يا وري  آمريڪا ڪيوبا تي لڳل پابنديون ختم  ڪندو.

sahibkhanbhatti@gmail.com