پناهگير، مهانگائي ۽ تبديلي جو سٽيل عوام

صاحب خان ڀٽي

ملڪ ۾ جڏهن نواز ليگ جي حڪومت هوندي هئي ته ان وقت  اسلام آباد جي ڊي چوڪ تي تبديلي جا نعرا تمام سٺا لڳندا هئا ۽ هر طرف رڳو  تبديلي جو نعرو هوندو هو،  عوام کي تبديلي جو لفظ ڄڻ ته حفظ ٿي ويو هو،  نوجوان به تبديلي جو انتظار ڪرڻ لڳا هئا پر جڏهن کان  حڪومت ٺهي آهي ته ان ڏينهن کان مهانگائي جو هڪ طوفان اچي ويو  آهي،  جيڪو رڪجڻ جو نالو  ئي نه  پيو وٺي،  نون ٽيڪسز جو بار ۽ مهانگائي سبب عوام جي چيلهه  چٻي ٿيندي پئي وڃي، 

پيپلزپارٽي جي چيئرمين بلاول ڀٽي جي ترجمان چيو آهي ته  اڃا تحريڪ انصاف جي حڪومت ئي سئو ڏينهن نه ٿيا آهن پر  جيڪو به وقت گذريو آهي، ان ۾ عوام تنگ ٿي  ويو آهي، ايتري قدر جو ترجمان اهو به چيو آهي ته حڪومت عوام تي ٽيڪس لاڳو ڪري رهيا آهن، جنهن خلاف هو هر فورم تي آواز اٿاريندا. ان کان علاوه نواز ليگ به حڪومت  جي کنيل قدمن کان خوش نظر نه پئي اچي، ڇاڪاڻ ته هڪ ته وزيراعظم هائوس جون مينهون نيلام ٿي رهيو آهن ته مٿان وري ايڪسپائر ٿيل هيلي ڪاپٽر وڪرو ڪيا پيا وڃن، مطلب ته هاڻ ٻي جيڪا به حڪومت ايندي، ان کي وزيراعظم هائوس ۾ پراڻيون سهولتون ملڻ تمام گهڻو ڏکيو هوندو؟

بهرحال اهو  ته حڪمرانن جي فائدي لاءِ آهي پر عوام جي فائدي لاءِ ڇا پيو ڪيو وڃي، ان بابت ڪير به ڳالهائڻ لاءِ تيار نه آهي، وفاقي حڪومت گيس به مهانگو ڪري ڇڏيو آهي، جنهن سان لڳي ٿو ته ڪجهه ڏينهن اندر عوام مهانگائي ۾ پيڙهجي ويندو. ڇاڪاڻ ٻه ڏينهن اڳ وزيراعظم عمران خان جي صدارت هيٺ وفاقي ڪابينا جو اجلاس ٿيو هو، جنهن دوران مني بجيٽ جون تجويزون پيش ڪيون ويون هيون، جن کي منظوي لاءِ قومي اسيمبلي جي اجلاس ۾ پيش ڪيو ويو هو. اجلاس دوران مني بجيٽ جي تجوين کي منظور ڪيو ويو هو،

وفاقي حڪومت مني بجيٽ ۾ سگريٽ وڌيڪ مهانگا ڪرڻ جو اعلان ڪيو هو، جڏهن ته، موبائيل فون تي ڊيوٽي وڌائڻ ۽ اي او بي آءِ جي گهٽ ۾ گهٽ پينشن 10 هزار رپيا ڪرڻ جو اعلان ڪيو هو. اجلاس کان پوءِ اسد عمر پريس ڪانفرنس  ڪندي چيو هو ته معيشت جي استحڪام، روزگار ۽ برآمد ۾ اضافو سندن پهرين اوليت آهي،  اسد عمر اهو به چيو هو ته ملڪ کي قرضن جي بار مان ڪڍڻ سندن پهرين ترجيح آهي، جڏهن ته گذريل سال مالياتي خسارو 6 ڏهائي 6 سيڪڙو تائين  پهچي ويو هو، معاشي طور ملڪ کي ڏکين حالتن کي منهن ڏيڻو پئجي رهيو آهي، توانائي جي شعبي ۾ گذريل سال ساڍا 4 سئو ارب رپيه خسارو ٿيو، گئس جي شعبي ۾ 100 ارب رپين کان وڌيڪ خساري کي منهن ڏيڻو پئجي ويو،

ناڻي واري وفاقي وزير اسد عمر اهو به چيو هو ته موجوده صورتحال ۾ خسارو 7 ڏهائي 2 سيڪڙو تائين پهچي سگهي ٿو. جڏهن ته گذريل ڪجهه مهينن ۾ ڊالر جي ڀيٽ ۾ رپئي  جي ملهه ۾ 20 رپيه گهٽتائي ٿي چڪي آهي،  رپئي جي ملهه ۾ گهٽتائي سان عام شين جي اگهن ۾ اضافو ٿيندو آهي.  سندس چوڻ هو ته ملڪ تي پرڏيهي قرض 95 ارب ڊالر تائين پهچي چڪا آهن، ملڪي پرڏيهي ناڻي جا ذخيرا خطرناڪ حد تائين ڪري چڪا آهن، جيڪڏهن حڪومت  کي پاڻ تي ئي يقين  نه هجي ته اهي ملڪ مان مهانگائي  ڪيئن ختم ڪندا ته پوءِ عوام آخر ڪيئن هن حڪومت مان مطئمن ٿي سگهي ٿو. 

جڏهن کان چونڊون ٿيون آهن، تنهن ڏينهن کان  ملڪ اندر جيڪو مهانگائي جو طوفان آيو آهي، ان تي عوام ٿورو خاموش آهي، ان ڪري جو عوام حڪومت کي وقت ڏيڻ چاهي ٿو، ڇاڪاڻ ته هن ملڪ جا ماڻهو تبديلي ڏسڻ چاهين ٿا، اها تبديلي عوامي جي ڀلائي لاءِ هئڻ گهرجي، ايئن نه هجي، جيئن قومي اسيمبلي جي اجلاس ۾ عمران خان خطاب ڪندي ڌارين جي لوڌ کي سڃاڻپ ڪارڊ ڏيڻ جو اعلان ڪيو هو، جنهن تي اپوزيشن پاران ايوان ۾ سخت احتجاج ڪيو هو. وزيراعظم عمران خان جي اهڙي اعلان تي بلوچستان نيشنل پارٽي جي سربراهه اختر مينگل پاران سخت رد عمل ظاهر آيو هو.

جڏهن عمران خان ڌارين جي لوڌ کي سڃاڻپ ڪارڊ ڏيڻ جي ڳالهه ڪري رهيو هو ته ان وقت اختر مينگل چيو هو ته وزيراعظم خان سان سندن  معاهدو ٿيو هو ته  ڌارين جي لوڌ کي واپس پنهنجي ملڪ موڪليو ويندو، اهو چوندي سردار اختر مينگل پنهنجي ميمبرن سان گڏ اپوزيشن جي سيٽن تي وڃي ويهي رهيو هو. ان وقت وزيراعظم عمران خان روايتي طور يوٽرن وٺندي چيو هو ته اڃا  مهاجرن کي ڪارڊ ڏيڻ جو فيصلو نه ٿيو آهي، رڳو ان معاملي تي اجلاس ۾ بحث ڪيو وڃي. ڇاڪاڻ ته انساني همدردي طور انهن کي هن ملڪ جي شهريت ڏيڻي پوندي. وزيراعظم عمران خان اهو به چيو هو ته جيڪو ٻار جنهن ملڪ ۾ جنم وٺندو آهي، ان کي شهريت ڏيڻ سندس حق هوندو آهي، شايد وزيراعظم عمران خان کي اها خبر  نه آهي ته جن ملڪن ۾ اهو قانون آهي، ان ملڪ ۾ ڪو  سولائي سان داخل به نه ٿو ٿي سگهي،

جيڪڏهن وزيراعظم عمران خان بنا پاسپورٽ جي ڪنهن ملڪ ۾ وڃي ڏيکاري ته کيس خبر پئجي ويندي ته ٻيا ملڪ کيس پنهنجي سرزمين تي پير به رکڻ نه ڏيندا، ان جو سڀ کان وڏو مثال سعود ي عرب آهي، جيڪو بنا پاسپورٽ جي ڪنهن به مسلمان کي هڪ منٽ به برداشت نه ڪندو پر افسوس جو هن ملڪ جو وڏو  الميو  اهو آهي ته  هن ملڪ ۾ ڪنهن  به ملڪ کي سڃاڻپ ڪارڊ تمام  جلدي  ملي ويندو آهي، ان جو سڀ کان وڏو مثال لکين بلاڪ ٿيل افغانين  جي سڃاڻپ ڪارڊن مان لڳائي سگهجي ٿو. بهرحال  جيڪي به  مهاجر انساني همدردي طور هن ملڪ ۾ ترسايا ويا، اهي هن ملڪ جي سيڪيورٽي لاءِ وڏو مسئلو ته بڻيا آهن پر ان سان گڏ هن  ملڪ جي ، استحڪام ۽ معشيت تي وڏو بار به بڻجي ويا آهن. ايتري قدر جو انهن  پناهه گيرن کي پرويز مشرف فنڊ وٺي هن ملڪ ۾ ترسايو ته صحيح پر اهي رڳو سنڌ ۾ آباد ڪيا ويا، جنهن سبب سنڌ ۾ مهانگائي جو طوفان ته آيو پر اهي ماڻهو سنڌ جي سرڪاري ادارن تي قابض ٿيندا پيا وڃن، هن ملڪ جا اصلوڪا ماڻهو مهاجرن جيان دربدر ڀٽڪي رهيا آهن ۽ اها سڄي  هڪ سازش لڳي رهي آهي،

جيڪڏهن وفاقي سرڪار انهن کي سرحدن  ويجهو ڪئمپس ۾ رکي ها ته اڄ ملڪ ۾ نه آبادي وڌي ها ۽ نه ئي  پناهه گير هن ملڪ جي لاءِ ڪو مسئلو بڻجن ها، اسان ته وفاقي سرڪار  کي ايتري ئي گذارش ڪنداسين ته جيڪڏهن اوهان کي انساني همدردي ڏيکارڻي آهي ته اڳ ۾ سنڌ جي ماڻهن کي انسان سمجهو ۽  سنڌ جي ماڻهن کي پنهنجا آئيني حق ڏيو، رڳو افغاني، برمي، بيهاري ۽ بنگالي انسان نه آهن، سنڌ جا ماڻهو به انسان آهن، انهن جي ڌرتي کي کسڻ وارو عمل بند ڪيو، انساني همردي ڏيکارڻ جو ايڏو شوق آهي ته پوءِ انهن پناهگيرن کي سرحد ويجهو ڪئمپون ٺاهي ڏيو، پر سنڌين جي حقن تي ڌاڙو نه هڻو. اڳ ئي سنڌ ۾ مهانگائي ۽ بيروزگاري وڌي وئي آهي، ان جو به سڀ کان وڏو مسئلو افغاني، بنگالي، بيهاري ۽ برمي مهاجر آهن، جن کي هڪ سازش  آباد ڪري هاڻ وري انهن  کي انساني همردي طور سنڌ ۾ سڃاڻپ ڪارڊ ڏيڻ جو اعلان ڪيو پيو وڃي.

هڪ طرف نوان ٽيڪس لاڳو ڪري ملڪ کي مهانگائي ڏانهن ڍڪيو پيو وڃي ته ٻئي طرف وري مهاجرن کي سڃاڻپ ڪارڊ ڏيڻ جا اعلان ڪيا پيا وڃن، آخر اهو سلسلو ڪيستائين هلندو، اڳ ۾ بيهاري، بنگالي، افغاني ۽ هاڻ وري برمين کي سڃاڻپ ڪارڊ ڏيڻ جي اعلان سان سنڌ واسين کي ڪهڙو پيغام ڏنو پيو  وڃي. جيڪڏهن ڌارين جي لوڌ کي پنهنجي ملڪن ڏانهن نه اماڻيو ويو ته هن ملڪ ۾ ايئن مهانگائي جو طوفان ايندو رهندو ۽ جيڪا به حڪومت  ايندي اها تحريڪ  انصاف جيان  بجيٽ پيش ڪنديون رهنديون.

ڌارين جي لوڌ، ۽ سنڌ سان ٿيندڙ ويساهه گهاتي

صاحب خان ڀٽي

1973ع کان  سنڌ ۾ ڌارين جي لوڌ کي ترسائڻ جو عمل شروع ٿيو هو، جيڪو اڄ به جاري آهي، اڳوڻي آمر پرويز مشرف  جي دور ۾ بيهارين، بنگالين، افغانين کي  سنڌ  ۾ ترسائڻ جي عالمي سازش ڪئي وئي ۽ ان ۾ پرويز مشرف ڪافي حد تائين ڪامياب به ٿي ويو  ۽ اڄ ڪراچي، حيدرآباد سميت  سنڌ جي مختلف شهرن ۾ وڏي انگ ۾ افغاني، بنگالي ۽ برمي آباد  آهن، جڏهن انهن کي هن ملڪ ۾ ترسايو پئي ويو ته ان وقت اها  پڪ ڏياري پئي وئي ته کين  پنهنجي ملڪ واپس موڪليو ويندو ۽ اها به دعويٰ ڪئي وئي هئي ته هنن کي مستقل ترسايو نه ويندو،  اهي سمورا مهمان آهن، انهن جي انساني همدردي طور مهمانوازي ڪئي وڃي ۽ انهن سمورن جي رجسٽريشن ڪئي وئي آهي، جن کي حالتون بهتر ٿيڻ بعد پنهنجي ملڪ واپس موڪليو ويندو پر افسوس جو جنهن ملڪ ۾ ڪو به ڌاريو سولائي سان سڃاڻپ ڪارڊ ٺهرائي سگهي ٿو ۽ اصلوڪا ماڻهو پنهنجي ٻارڙن جا سڃاڻپ ڪارڊ ٺهرائڻ لاءِ در در جا ڍڪا کائيندا هجن، ان ملڪ ۾ ڌارين جي لوڌ جي رجسٽرين جو ڪهڙو رڪارڊ هوندو ؟ ان بابت وڌيڪ ڇا ٿو چئي سگهجي،

جڏهن سنڌ ۾ هڪ سازش تحت ڌارين کي آباد ڪرڻ جي منصوبابندي ڪئي وئي تڏهن سنڌ جي ساڃاهه وندن کي خبر هئي ته اها هڪ سازش آهي، جنهن جي لاءِ آواز اٿارڻ ضروري آهي، ان وقت شهيد بشير خان قريشي ۽ ٻين قومپرستن وڏا وڏا احتجاج به ڪيا،  پر حڪمرانن جي ڪن تي جونءَ به نه چري سنڌ مان ڪامياب ٿيندڙ جماعت به ڌارين جي لوڌ کي  سنڌ ۾ ترسائڻ کان روڪي نه سگهي، اڄ سنڌ کي عالمي يتيم خانو بڻائي ميرٽ جي ڳالهه ڪئي پئي وڃي، سنڌ جي اصلوڪن ماڻهن کي بيروزگار ڪري  انهن کي بک بدحالي جو شڪار بڻائي پوءِ چيو پيو وڃي ته  حڪمرانن کي انسانيت سان وڏو پيار  آهي ۽ انساني همدردي  سبب  انهن کي ترسايو ويو  آهي،

سمجهه ۾ نه ٿو اچي ته ڌارين کي آباد ڪرڻ لاءِ انسانيت ۽ همدردي رڳو سنڌ ۾ ترسائڻ سان ڇو منسوب ڪئي وئي آهي، جيڪڏهن حڪمرانن کي ايڏي افغانين، بيهارين ۽ بنگالين سان همدردي آهي ته انهن کي خيبرپختونخواهه، بلوچستان ۽ پنجاب ۾ ترسائي سگهي پئي پر آخر سنڌ ئي ڇو ان جا به ڪيترائي سبب آهن،  هڪ سبب اهو آهي ته سنڌ جي وسيلن  تي قابض ٿي سنڌين جا حق ڦٻائڻ آهي، ٻيو وري سنڌين کي بک بدحالي جو شڪار ڪرڻ آهي ۽ اڄ  سڄي سنڌ ۾ سنڌ جا نوجوان بيروزگار آهن، سنڌ جي سرڪاري ادارن ۾ به سنڌي اٽي ۾ لوڻ برابر آهن ۽ سنڌ مان پيٽرول، گيس ۽ ڪوئلو نڪري رهيو آهي پر ان باوجود سنڌ جي زمينن تي قبضو ڪرڻ ۽ وسيلن کي ڦٻائڻ جو سلسلو رڪجي نه سگهيو آهي،

جيڪڏهن ڪو حڪمرانن کان پڇي ٿو ته آخر ڇو سنڌ جي نوجوانن کي نوڪريون نه پيون ڏنيون وڃن ته پوءِ هڪ جواب ٻڌڻ ۾ ملندو آهي ته ميرٽ جي حساب سان نوڪريون ڏنيون پيون وڃن، سنڌ سنڌين جي آهي ۽ اصلوڪن کي اڳ ۾ حق ملڻ گهرجن پر افسوس جو هن ملڪ ۾ ايئن نه ٿي رهيو آهي، هتي افغانين کي ترسائي انهن جي خدمت ڪري انهن کي پيسا ڏئي انسانيت جو مثال پيش ڪيو ويندو آهي پر اصلوڪن کي بک بدحالي ۽ انهن جي وسيلن تي قابض ٿي ميرٽ جي ڳالهه ڪئي ويندي، خبر نه ٿي پئي ته آخر سنڌ ۾ ڌارين جي لوڌ کي آباد ڪري الائي ڪهڙي ميرٽ جو مثال ڏنو پيو وڃي،

اسان جا حڪمران ملڪ کي مديني جهڙي رياست بڻائڻ جو خواب ڏسي رهيا آهن پر افسوس جو سعودي عرب ۾ ايئن نه ٿيندو آهي، جيئن هن ملڪ ۾ ٿي رهيو آهي، سعودي عرب اڄ ڏينهن تائين انساني همدردي تحت مسلمانن کي ترسائڻ لاءِ راضپو ظاهر نه ڪيو آهي، ايتري قدر جو جيڪڏهن مسلمان جي ويزا ختم ٿي وڃي ته ان کي گرفتار ڪري پنهنجي ملڪ موڪليو ويندو آهي پر اسان جي ملڪ ۾ ته حساس ادارو نادرا افغانين  ۽ بنگالين کي سڃاڻپ ڪارڊ هن ملڪ جو رهواسي قرار ڏئي ڇڏي ٿو ۽ انهن افغانين، برمين، بنگالين، بيهارين کي نوڪريون ۽ پيسا ڏنا ويندا آهن پر افسوس جو هن ملڪ وٽ ٿر ۾ ڏڪار سٽيلن جي واهر ڪرڻ لاءِ پيسا نه آهن، خبر ئي نه ٿي پئي ته هن ملڪ آخر ٿي ڇا رهيو آهي، ٻين ملڪن ۾ ڌارين کي سڃاڻپ ڪارڊ ٺاهي ڏيڻ ناممڪن آهي پر هن ملڪ ۾ افغانين، بنگالين، بيهارين ۽ برمين وٽ اسان جي ملڪ جو سڃاڻپ ڪارڊ به آهي ته سندن پنهنجي ملڪ جو ڪارڊ ٺهيل آهي پر ان باوجود حڪومت انهن کي تڙي ڪڍڻ بدران انهن جي خدمت ڪري رهي آهي ۽ اصلوڪن ماڻهن کي غداري جا لقب ڏنا پيا وڃن، جن ملڪ ٺاهيو انهن کي غداري جا لقب ڏنا پيا وڃن ۽ جيڪا ڌاري لوڌ آهي، انهن کي محب وطن جا سرٽيفڪيٽ ڏنا پيا  وڃن، آخر اهو سلسلو ڪيسين تائين هلندو رهندو،

جڏهن افغانين، برمين، بنگالين کي ئي ملڪ ۾ آباد ڪرڻو آهي ته پوءِ آخر سنڌ ئي ڇو، پنجاب ۾ انهن کي ڇو نه پيو آباد ڪيو وڃي، اڳ ئي سنڌ ۾ لکين ڌاريا آباد آهن، جن هتي پنهنجيون ملڪيتون به ٺاهيون آهن، ڪراچي ۾ لکن جي تعداد ۾ افغانين رهن پيا ۽ انهن جا گهر به ٺهيل آهن پر نه ته بلڊر مافيا کي انهن جا گهر ڊاهڻ جي همت ٿيندي آهي ۽ نه ئي وري پوليس انهن جي علائقن تي ڪاهه ڪندي آهي پر جتي به سنڌي وسنديون آهن، اهي سنڌ جي دشمن جي اکين ۾ ڪنڊي جيان لڳي رهيون آهن، ڪراچي جون ڪيتريون ئي وسنديون اڳوڻي آمر پرويزمشرف جي دور ۾ ڊاهيون ويون پر ان وقت افغان بستين کي ڊاهڻ جي ڪنهن کي همت نه ٿي، جڏهن پيپلزپارٽي جي حڪومت قائم ٿي ته ان وقت به سنڌين جون وسنديون ڪراچي ۾ ڊاٿيون ويون، هاڻ به سنڌي وسندين سان تمام گهڻو ظلم ٿي رهيو آهي، جتي نه ته صاف پاڻي جي بهتر سهولت آهي ۽ نه ئي وري اتي ڪا وري سرڪاري اسپتال جي سهولت آهي، جڏهن به چونڊون ٿينديون آهن ته اميدوار  رڳو ووٽ وٺڻ ايندا آهن.

بهرحال سهولتون ڏيڻ پنهنجي جاءِ تي پر ڌارين کي سڃاڻپ ڪارڊ وارو معاملو هاڻي انتهائي ڳڻتي جوڳي صورت اختيار ڪري ويو آهي، چيف جسٽس ميان ثاقب نثار وڌندڙ آبادي تي ڳڻتي جو اظهار ڪيو هو پر افسوس جو چيف جسٽس کي ان ڳالهه تي ڳڻتي نه آئي جيڪي ڪروڙن جي تعداد ۾ ڌاريا هن ملڪ آباد ڪيا ويا آهن، انهن سان به آبادي وڍندي آهي، چيف جسٽس ميان ثاقب نثار کي ملڪ جي وڌندڙ آبادي واري ڪيس ان معاملي جو به نوٽيس وٺڻ گهرجي ها ته جيڪي مهاجر هن ملڪ ترسايا ويا هئا انهن کي پنهنجن ملڪن ۾ موڪليو وڃي، جيڪڏهن چيف جسٽس ڌارين جي لوڌ کي ملڪ مان ڪڍڻ جو حڪم ڏئي ها ته اڄ هن ملڪ جا اصلوڪا رهواسي خوشحال ٿي  چڪا هجن ها پر افسوس ايئن نه ٿيو، ان جي ابتڙ اهو ٿيو جو تبديلي جو نعرو هڻندڙ تحريڪ انصاف جڏهن کان حڪومت ۾ آئي آهي، تنهن کان تڪراري منصوبن جو چرچو شروع ٿي ويو آهي، هر طرف افراتفري وارو ماحول ٿيندو پيو وڃي ته ڪن ماڻهن کي غداري جا سرٽيفڪيٽ ڏنا پيا وڃن ته ڪن کي محب وطن جي ايوارڊز سان نوازيو پيو وڃي،

جڏهن بنگلاديش پاڪستان کان ڌار ٿي ويو هو ته ان کانپوءِ ڌارين کي آباد ڪرڻ لاءِ سنڌ ۾ ترسائڻ جون ڪوششون ڪيون ويون ۽ ڪيترائي ماڻهو سنڌ ۾ آباد ڪيا ويا، اهو سڀ ڪجهه ان ڪري ٿي رهيو هو ته سنڌ جي ماڻهن به حق گهرڻ شروع ڪيو آهي، جيڪو ملڪ جي اختيارين کي  پسند نه آهي، جيڪي به ماڻهو ڌارين کي آباد ڪرڻ جي مخالف ڪري رهيا آهن انهن کي مذهب جي آڙ ۾ خاموش ڪرايو پيو وڃي. بهرحال هن ملڪ کي هلائيندڙ قوتون پنهنجي ڪيل  واعدي تان ڦري ويون آهن، جنهن سبب سنڌ ۾ ڌارين جي لوڌ کي سڃاڻپ ڪارڊ ٺهرائي ڏئي رهيون آهن،  ايتري قدر جو وزيراعظم عمران جڏهن ڪراچي آيو ته هن  به انهي سوچ کي ظاهر ڪيو، جيڪا سنڌ مخالف هوندي آهي ۽ سنڌ جي ماڻهن سان ٿيندڙ ظلم جي هڪ ڪڙي آهي، ڪنهن کي اعتبار به نه آيو هوندو ته هڪ وزيراعظم آخر ڪيئن ڌارين جي لوڌ کي سڃاڻپ ڪارڊ جاري ڪرڻ جو حڪم ڏئي سگهي ٿو، 

جيڪڏهن ملڪ جو وزيراعظم ئي  ڌارين جي لوڌ کي سنڌ ۾ آباد ڪرڻ جو حامي هجي ته ان مان ڪهڙو اندازو لڳائي سگهجي ٿو، اڳ ۾ ته پيپلزپارٽي جو اڳوڻو وڏو وزير سيد قائم علي شاهه چوندو هو ته اسان جڏهن به ڌارين جي لوڌ کي سنڌ ۾ آباد  ڪرڻ کان روڪڻ لاءِ ڪي قدم کنيا ته مٿانهان کان حڪم ايندو هو ته انهن کي نه روڪيو ۽هاڻ هڪ وزيراعظم پاڻ چئي رهيو آهي ته انهن کي سنڌ ۾ آباد ڪيو وڃي. ڇا سنڌ جي ماڻهن تحريڪ انصاف کي ان ڪري ووٽ ڏنو هو جو سنڌ مان ڪامياب ٿيندڙ اميدوار سنڌ خلاف سازش ۾  بيٺل رهندا،   وزيراعظم عمران خان چيو هو ته ڪراچي ۾ رهندڙ بنگلاديشين ۽ افغانين کي سڃاڻپ ڪارڊ ٺاهي ڏينداسين.آخر اهو سلسلو ڪيسين تائين رهندو، هڪڙا محب وطن جا سرٽيفڪيٽ ڏئي رهيا آهن ته ٻيا وري ڌارين کي سڃاڻپ ڪارڊ ڏئي رهيا آهن، سنڌ  جي اصلوڪن ماڻهن کي ته سنڌ جي حڪمران جماعت  ننڍڻڪو بڻائي ڇڏيو آهي،  مارش جي دور ۾ به اهڙو حشر نه ٿيندو آهي،  جيڪو هن حڪومت ۾ سنڌ جي ماڻهن سان ڪيو پيو وڃي. مهانگائي ته پنهنجي جاءِ تي، نوڪريون نه ڏيڻ به پنهنجي جاءِ تي پر ڌارين کي آباد ڪري سنڌ تي  ڌارين جو قبضو قائم ڪرڻ  جي هي سازش کي ڪنهن به صورت ۾ ڪامياب نه ٿيڻ ڏيڻ گهرجي، جيڪڏهن ڌارين کي پنهنجي ملڪ ۾ موڪلڻ جي لاءِ به حڪومت وٽ پيسا نه آهن ته پوءِ آخر انهن کي هن ملڪ ترسايو ڇو ويو هو؟  مارشل لا دور ۾ ماڻهو کي اها ته خبر هوندي آهي ته  ڳالهائڻ  جو حق نه آهي پر هن جمهوريت ۾ به حق گهرندڙن کي غدار   جي سرٽيفڪيٽ سان نوازيو پيو وڃي.

مينهن جي نيلامي ۽ تبديلي نامنظور جا نعرا

صاحب خان ڀٽي

پنجاب جي علائقي ملتان ۾ ڪانٽريڪٽ تي ڀرتي ڪيل ملازمن برطرفي خلاف احتجاجي مظاهرو ڪندي تبديلي نامنظور جا نعرا هنيا ۽ چيو ته گذريل حڪومت کين پڪو ڪرڻ جو واعدو ڪيو هو پر جنهن ڏينهن کان هي حڪومت آئي آهي، تنهن ڏينهن کان کين برطرف ڪيو ويو آهي، اسان کي اهڙي تبديلي منظور نه آهي، ان کان علاوه جڏهن ته نوازشريف، مريم نواز ۽ ڪئپٽن صفدر کي پرول جو مدو ختم ٿيڻ بعد اڊيالا جيل منتقل ڪيو ويو هو ته  ان وقت به حڪومت خلاف ماڻهن ڪفن پهري احتجاج ڪيو، هونئن ته اسان سنڌ جي سطح تي ڪفن پهري احتجاج ڪندي ڏٺو ۽ خبرون ٻڌون آهن پر هن ڀيري پنجاب ۾ هڪ وڏي جماعت جا ماڻهو ڪفن پهري پنهنجي قائد کي انصاف ڏيڻ لاءِ احتجاج ڪري رهيا هئا.

بهرحال حڪومت جي قائم ٿيڻ کانپوءِ ساڃاهه وندن ۽ ڪجهه سياستدانن پاران اهو اتفاق ڪيو ويو هو ته تحريڪ انصاف جي حڪومت کي هڪ سئو  ڏينهن جي ايجنڊا تي ڪم ڪرڻ ڏنو ويندو پر هاڻ  حڪومت جيئن پنهنجو مشن شروع ڪيو آهي، تنهن مان لڳي رهيو آهي ته سياسي پارٽين  کي ته ڪو نقصان نه ٿيندو پر  عوام جي چيلهه چٻي ضرور ٿيندي، ڇاڪاڻ ته ڪجهه ڏينهن حڪومت گئس جي اگهن ۾ واڌ جو اعلان ڪيو هو ۽ اهو بعد ۾ واپس ورتو ويو هو ، ايتري قدر جو اهو بيان به جاري ڪيو ويو هو ته  گذريل حڪومتن گيس جي اگهن ۾ واڌ نه ڪئي پر هاڻ ان ۾ واڌ ضرور ڪندا، اهڙي بيان تي عوام جو سخت رد عمل به آيو هو، ايتري قدر جو مسلم ليگ ن جي  صدر شهباز شريف چيو  هو ته حڪومت فيصلو ڪرڻ جي سگهه نه ٿي  رکي.

اهو ته هاڻ وقت ئي ٻڌايئندو ته  ڪير فيصلي ڪرڻ جي سگهه رکي ٿو ڪير نه ٿو رکي. ڇاڪاڻ ته  جيئن جيئن وقت گذري رهيو آهي، تيئن تيئن عوام لاءِ مهانگائي جو طوفان اچي رهيو  آهي، اميرن لاءِ ڪو ٽيڪس هجي يا نه  هجي، ان سان عوام کي  ڪو به فرق نه پوندي پر زراعت سميت ٻين شعبن ۾ ٽيڪس لڳائڻ سان غريب عوام تمام گهڻو متاثر ٿيندو، اڳ ۾ چيو ويندو هو ته بجلي لاءِ  حڪومتن ڪجهه نه ڪيو آهي پر هاڻ جڏهن تحريڪ انصاف جي حڪومت قائم ٿي آهي، تنهن ڏينهن کان بجلي جي اگهن ۾ واڌ به ٿي آهي، لوڊشيڊنگ ۾ به واڌ ٿي آهي، ايتري قدر جو ملڪ تڪراري معاملن ۾ ويڙهه طرف وڌي رهيو آهي پر حڪومت کي ان ڳالهه جي ڪا به پرواهه نه آهي ته ٽن صوبن جي خواهش جي ابتڙ فيصلا ڪرڻ جا ڪهڙا نتيجا اچي سگهن ٿا، ان بابت به  حڪومت کي جلد خبر پئجي ويندي ته طاقت جي استعمال سان ڪو به عمل گهڻي دير تائين ناهي هلي سگهندو. بهرحال گذريل ڏينهن پئٽروليم واري وزير غلام سرور خان گيسن جي اگهن ۾ واڌ جو اعلان ڪيو هو،

پيٽروليم واري وزير غلام سرور خان چيو هو ته عام ماڻهن لاءِ گئس جي اگهن ۾ 23 رپيه اضافو ڪيو ويو آهي. گئس جي قيمت ۾ پهرين ٻن سليب تي 10 کان 15 سيڪڙو واڌ ڪئي وئي آهي، جڏهن ته ايل پي جي تي سمورا ٽيڪس ختم ڪري 10 سيڪڙو جي ايس ٽي لڳائي وئي آهي.غلام سرور خان چيو هو ته گئس جي اگهن بابت سليب 3 مان وڌائي ست ڪيا ويا آهن، جڏهن ته 38 سيڪڙو عام ماڻهن لاءِ گئس جي اگهن ۾ 10 کان 15 سيڪڙو اضافو ٿيو آهي. سنڌ ۽ ڪي پي جي صارفين کي گئس گهٽ اگهه تي ملي رهي هئي جنهن جا اگهه وڌايا ويا آهن. ايل اين جي صارفين کي اربين رپين جي سبسڊي ڏني پئي وڃي. جڏهن ته بجلي جي اگهن ۾ ڪو به اضافو نه ڪيو ويندو. هوڏانهن حڪومت جي بچت مهم تحت وزيراعظم هائوس ۾ گاڏين جي نيلامي به ڪئي وئي، حڪومت پاران وزيراعظم هائوس ۾ نيلاميءَ جو عمل 3 مرحلن ۾ مڪمل ڪرڻ جو اعلان ڪيو ويو هو، جڏهن ته گذريل ڏينهن. پهرين مرحلي ۾ نان امپورٽڊ، ٻئي مرحلي ۾ امپورٽڊ ۽ ٽئين مرحلي ۾ بلٽ پروف گاڏين جي نيلامي ڪئي ويندي. گاڏين ۾ دلچسپي رکندڙ ماڻهن کي ڪل رقم جو 10 سيڪڙو پهريون جمع ڪرائڻو پوندو، جڏهن ته بلٽ پروف گاڏين جي خريداري گهرو وزارت جي اجازت نامي سان مشروط ڪئي وئي آهي،

وزيراعظم عمران خان مينهون وڪرو ڪرڻ جو اعلان به ڪيو هو، حڪومت وزيراعظم هائوس جي گاڏين کانسواءِ 8 مينهون ۽ 4 هيليڪاپٽر به نيلام ڪرڻ جو اعلان ڪيو هو، جنهن تي اڳوڻي وفاقي گهرو وزير ۽ نواز ليگ اڳواڻ احسان اقبال چيو آهي ته گورنر هائوس کولڻ ۽  گاڏيون نيلام ڪرڻ سان ملڪ نه هلندو  آهي، ترقياتي ڪمن تي ڪهاڙو هڻڻ جون خبرون هلي رهيون آهن، ، 6 مهينن کان پاڪستان جو ڊولپمينٽ پورڊ فوليو بند  ٿي چڪو آهي، جنهن ملڪ ۾ 6 مهينن تائين ترقي جو عمل بند هجي اهو ترقي ڪهڙي نموني ڪري سگهي ٿو؟ نواز ليگ طرفان هي بيان ان وقت سامهون آيو هو، جڏهن  تحريڪ انصاف جي حڪومت پنهنجي ايجنڊا تحت ڪم ڪري رهي آهي،چئني صوبن جا گورنرز هائوس عوام لاءِ کوليا ويا آهن، جڏهن ته وزيراعظم هائوس کي پوسٽ گريجوئيٽ تعليمي اداري ۾ تبديل ڪرڻ جو اعلان  ڪيو ويو  آهي،

شفقت محمود ڪجهه ڏينهن اڳ پريس ڪانفرنس ڪندي چيو هو ته حڪومتن جي شاهاڻي طريقي کان ماڻهو پريشان آهن، ضروري آهي ته حڪمرانن جي رهڻي ڪرڻي ايئن هجي ته عوام جو پئسو ضايع نه ٿئي، ان جي لاءِ وزيراعظم پاڻ فيصلو ڪيو ته هو وزيراعظم هائوس ۾ نه رهندو ۽ گورنرز گورنر هائوسز ۾ نه رهندا. جڏهن ته ڪجهه ماڻهو اهڙي عمل جي واکاڻ به ڪري رهيا آهن، جڏهن ته ڪجهه ماڻهو وري تنقيد به ڪري رهيا آهن، ڪجهه چئي رهيا آهن ته سڄي دنيا ۾ وزيراعظم هائوس، پريزيڊنٽ هائوس موجود آهن ته پوءِ اتي هئڻ  گهرجي، بهرحال جڏهن کان تحريڪ انصاف جي حڪومت آئي آهي، تنهن  ڏينهن کان بجلي جي لوڊشيڊنگ ۾ واڌ ۽ مهانگائي جو طوفان اچي ويو آهي.

جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته حڪومت کي آئي ڪجهه ئي ڏينهن ٿيا آهن پر انهن ڏينهن دوران حڪومت ڪجهه فيصلا واپس به ورتا آهن، جيئن ڪجهه وزارتن تان ماڻهن کي هٽايو ويو، جڏهن ته گيس جي اگهن ۾ واڌ واري علان تي  به يوٽرن ورتو ويو هو.جيئن ته هاڻ  حڪومت مينهون نيلام به ڪري رهي آهي،تنهن مان لڳي پيو ته هن ملڪ ۾ آهستي آهستي سموريون شيون نيلام ڪيون وينديون، اسان ته حڪومت کي رڳو ايتري گذارش ڪنداسين ته سموريون شيون ڀلي نيلام ڪيون وڃن  پر ملڪ جا ادارا نيلام نه ڪيا وڃن، ڇاڪاڻ ته ملڪ جا ادارا نيلام ٿيڻ سان ملڪ کي ئي نقصان ٿيندو آهي، اڳ ئي ڪيترائي ادارا خانگايا ويا آهن ۽ هاڻ اسٽيل ملز جهڙي اُملهه اداري کي به تباهه ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي پئي وڃي.  

آمريڪا، چين ۽ خطي جي صورتحال

صاحب خان ڀٽي

آمريڪا ۽ چين سڄي دنيا ۾ پنهنجو ڪاروبار پکيڙڻ لاءِ ڏينهن رات هڪ ڪري ڇڏي آهي، آمريڪا سڄي دنيا کي هٿيار وڪرو ڪندڙ ملڪن ۾ پهرين نمبر تي  آهي ته چين به ان کان گهٽ نه آهي، جيڪا به شئي مارڪيٽ ۾ ايندي آهي ته ان جي سستي اگهه ۾ چائنا   جو سامان ملڻ شروع ٿي ويندو آهي، مطلب ته چين، آمريڪا، روس سميت سڄي دنيا ۾ تمام گهڻي سگهه رکي ٿو، جنهن سبب آمريڪا چين کي برداشت نه ڪري سگهي، ان جو مثال ڪيترن ئي شروع ڪيل منصوبن مان ملي سگهي ٿو. هونئن ته چين ۽ ڀار ت وچ ۾ ڪڏهن به ٺاهه نه  ٿيو آهي پر ان باوجود چين جون ٺاهيل شيون انڊيا ۾ تمام گهڻو وڪرو ٿينديون آهن ۽ ان سان گڏ پاڪستان ۽ افغانستان ۾ به چائنا جو سامان سستي اگهه ملي ويندو آهي، پر اڄ ڪلهه چين کاڌي پيتي جو شيون به ٺاهڻ شروع ڪيون آهن، پلاسٽڪ جي چانورن سميت ٻيون به کوڙ ساريون  شيون چائنا مان اچي رهيون آهن، پر چين اليڪٽرانڪس شيون ٺاهڻ ۾ سڀني کان اڳڪتي نڪري ويو آهي، جيڪا به شيءَ اوهان کي گهرجي،  اها چين مان اوهان کي ملي سگهي ٿي، اها به سستي اگهه ۾، پر ان جي ڪا گارنٽي وغيره نه هوندي آهي، مطلب ته جيڪڏهن چائنا جو سامان هليو ته  ڪيترائي سال استعمال ٿي سگهي ٿو، جيڪڏهن نه هليو ته هڪ ڪلاڪ به نه هلي سگهندو..

بهرحال هن وقت چين ۽ آمريڪا وچ ۾ چوٽي جو مقابلو ٿي رهيو آهي، جيڪو الائي ڪٿي وڃي دنگ ڪندو؟ اهو  ئي سبب آهي جو آمريڪا چين  سان ڪڏهن به ٺاهه نه ڪيو آهي ۽ ٻنهي ملڪن پاران هڪ ٻئي خلاف منفي رويو اختيار ڪيو ويو آهي. جڏهن اترڪوريا ۽ چين وچ ۾ ڳالهيون ٿيون ته ان وقت آمريڪا به ٿرٿلي ۾ اچي ويو هو ۽ آمريڪي صدر ڊونلڊ ٽرمپ اترڪوريا جي سربراهه سان ملاقات به ڪئي هئي ۽ ڪيترن ئي معاملن تي ڳالهيون به ڪيون هيون. مطلب ته چين ۽ اترڪوريا ۾ ٻيهر ڳالهين وارو سلسلو سست رفتاري جو شڪار ٿي ويو هو. ويجهڙ ۾ ئي آمريڪا اتر ڪوريا جي ايٽي ۽ ميزائل پروگرام جي مدد ڪرڻ جي الزام ۾ روس ۽ چين جي ڪمپنين تي پابندي لاڳو ڪري ڇڏي آهي، روس جي ڪمپني ووليسز سلور اسٽار ۽ چين ۾ قائم ڪمپني ينبين سلور اسٽار نيٽ ورڪ ٽيڪنالوجي تي پابندي آهي.مٿن الزام مڙهيو ويو آهي ته انهن اتر ڪوريا تي لاڳو آمريڪي پابندي جي ڀڃڪڙي ڪندي انهن ڪيمونسٽ ملڪ ۾ غيرقانوني فنڊنگ پهچائي آهي.

ٻڌڻ ۾ آيو آهي ته آمريڪي صدر ڊونلڊ ٽرمپ اقتصادي پابندين کي بحال رکندي پيانگ يانگ تي دٻاءُ وڌايو آهي ته هو جوهري ۽ ميزائل پروگرام تان هٿ کڻي وڃي، ان کانسواءِ آمريڪا اتر ڪوريا جي ڪمپني سونگ هوا جونگ تي پڻ پابندي لڳائي آهي، آمريڪي صدر ڊونلڊ ٽرمپ چيو آهي ته معاشي دٻاءُ ۾ اچي واپاري معاهدي لاءِ آمريڪا کي نه پر خود چين مجبور ٿيو آهي. آمريڪي شيون اربين ڊالرن جو واپار ڪري رهيون آهن، دٻاءُ سبب چين گوڏا کوڙڻ تي مجبور ٿيو ۽ آمريڪا سان ”ٽريڊ“ لاءِ راضي ٿيو آهي.. چين پنهنجي معاشي تاريخ جي مشڪل وقت مان گذري رهيو آهي تنهن ڪري دٻاءُ ۾ چين ٿي سگهي ٿو پر آمريڪا نه. . ٻئي طرف وري آمريڪا ڀارت سان به لاڳاپا وڌائي رهيو آهي، ايتري قدر جو ڀارت ۽ آمريڪا پاران گڏيل پڌرائي جاري ڪئي وئي، جنهن کي پاڪستاني  جي پرڏيهي وزارت رد ڪري ڇڏيو هو،

تازو ئي ڀارت ۽ آمريڪا فوجي رابطا محفوظ بڻائڻ جي هڪ معاهدي تي صحيحون به ڪيون ويون آهن. آمريڪي پرڏيهي وزير مائيڪ پومپيو ۽ بچاءَ واري وزير جيمز ميٽس جي ڀارتي هم منصب عورت وزيرن سشما سوراج ۽ نرملا سيتارامن سان ٿيندڙ ڳالهين کانپوءِ ڪيون ويون. ٻڌڻ ۾ آيو آهي ته ان معاهدي کانپوءِ اهو ممڪن ٿي سگهي ٿو ته آمريڪا پنهنجا حساس فوجي مواصلاتي اوزار ڀارت کي وڪرو ڪري سگهي ٿو. آمريڪا والاريل بيت المقدس جي 6 اسپتالن لاءِ ڏني ويندڙ اڍائي ڪروڙ ڊالرن جي امدادي رقم بند ڪرڻ جو فيصلو ڪري ڇڏيو آهي. صدر ڊونلڊ ٽرمپ جي هدايتن جي روشني ۾ فلسطيني اسپتالن کي ملندڙ اڍائي ڪروڙ ڊالرن جي امدادي رقم هاڻ پنهنجن قومي مفادن جي تحت خرچ ڪئي ويندي.

هوڏانهن آمريڪا عالمي ڏوهن واري عدالت جي ججن کي گرفتار ۽ مٿن بندش وجهڻ جي ڌمڪي ڏئي ڇڏي آهي. پرڏيهي خابرو ادري موجب آمريڪي صدر جي قومي سلامتي وارن معاملن بابت صلاحڪار جان بولٽن عالمي ڏوهن عدالت کي غيرآئيني قرار ڏيندي عدالت جي ججن جي گرفتاري سميت مٿن پابنديون لاڳو ڪرڻ جو اشارو ڏئي ڇڏيو آهي. هن عدالتن تي آمريڪين سان امتيازي سلوڪ ڪرڻ تي پڻ الزام مڙهيو آهي. آمريڪي صلاحڪار جان بولٽن جو وڌيڪ چوڻ هو ته آمريڪا پنهنجن شهرين، رضاڪارن ۽ آفيسرن جي حفاظت ڪرڻ ڄاڻي ٿو.هونئن ته آمريڪا ۽ ايران وچ ۾ ڪڏهن به لاڳاپا سٺا نه آهن پر صدر حسن روحاني چيو آهي ته آمريڪي ڪوششن باوجود خام تيل جو وڪرو جاري رهندو. آمريڪا، ايراني تيل جي وڪري کي هدف بڻائي اسان جي ملڪ تي پابنديون لاڳو ڪرڻ چاهي ٿو. اهڙين آمريڪي ڪوششن باوجود ايراني خام تيل جي پروڊڪشن ۽ ان جو عالمي منڊين ۾ وڪرو جاري رکيو ويندو. ٻئي طرف وري اتر ڪوريا ۾ ٻوڏ جي نتيجي ۾ گهٽ ۾ گهٽ ڪيترائي مڻهو فوت ٿي ويا آهن. ريڊ ڪراس موجب 75 ڄڻا گم آهن، جن ۾ وڏو انگ ٻارن جو آهي. اتر ۽ ڏکڻ صوبن ۾ تيز مينهن سبب ايندڙ ٻوڏ ۽ لينڊ سلائيڊنگ سبب 8 سئو کان وڌيڪ عمارتن کي نقصان پهتو آهي.

اهڙي ريت افغانستان ۾ به آمريڪا جي جنگ هلي رهي  آهي پر ان ڪارروائي ۾ هن وقت تائين ڪا اڳڀرائي نه ٿي سگهي  آهي، مطلب ته افغانستان مان فوج ڪڍڻ آمريڪا جي لاءِ تمام گهڻو ڏکيو ٿي ويو آهي.  جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته هونئن ته آمريڪا پاڪستان کي حقاني نيٽ ورڪ خلاف ڪارروائي جو مطالبو ڪندو رهيو آهي پر هن ڀيري عسڪريت پسند تنظيم حقاني نيٽ ورڪ جو باني جلال الدين حقاني فوت ٿي ويو.جڏهن افغان طالبان طرفان به سندس موت جي تصديق ڪئي وئي آهي. بهرحال هن وقت تائين آمريڪا پاڪستان جي ڪاررواين مان مطئمن ٿيندي نظر نه اچي رهيو آهي، جنهن سبب پاڪستان جي امداد به بند ڪئي وئي آهي، جيڪڏهن اسان افغانستان جي صورتحال تي نظر ڦيرائينداسين ته اتي به روزاني ڌماڪا ٿي رهيا آهن، جنهن ۾ اڪثر معصوم شهري ئي مارجي رهيا آهن. هڪ طرف آمريڪا جون ڪارروايون ته ٻئي طرف طالبان پاران حملا افغانستان ۾ معمول بڻجي ويا آهن. شام ۽ عراق ۾ به ساڳي صورتحال آهي، اتي به ڌماڪا روز جو معمول بڻجي ويا آهن، انهن ملڪن جون به حالتون ڪي بهتر نه آهن.

آزاد صحافت ۽ حڪمرانن جو رويو...!!

صاحب خان ڀٽي

اڄ جي جديد دور م اليڪٽرانڪ ۽ پرنٽ ميديا تمام گهڻي ترقي ڪئي آهي ۽ هر ماڻهو وٽ تمام جلد خبر پهچي ويندي آهي ۽ هر چينل ۽ اخبار  جي اها خواهش هوندي آهي ته سڀ کان وڌيڪ اهم خبر سندن اخبار ۽ چينل تي نشر ٿئي  ۽ عوام وٽ سڀ کان اڳ سچي ۽ اهم خبر پهچائي وڃي پر جيئن ته هر ملڪ جو الڳ الڳ قانون آهي ۽ ان قانون جي دائري ۾ رهندي اليڪٽرانڪ ميڊيا ۽ پرنٽ کي خبر نشر ڪرڻ جي اجازت هوندي آهي، جئين ته سڄي دنيا ۾ اڄ ڪلهه صحافت تمام گهڻي ڏکي ٿي وئي آهي،  ڇاڪاڻ ته جڏهن به ڪنهن بااثر خلاف ڪا خبر هلندي آهي ته  ان خبر کي ڇاپيندڙ ۽ صحافي خلاف وٺ پڪڙ شروع ٿي ويندي آهي، 

مطلب ته اسان جي ملڪ سميت سڄي دنيا ۾ آزاد صحافت ڪرڻ تمام گهڻو ڏکيو آهي ۽ صحافين لاءِ خطرا به وڌي ويا آهن، ان جو مثال ڪنهن ٻئي ملڪ مان نه پر اسان جي ملڪ  مان وٺي سگهجي ٿو. ڇاڪاڻ ته اسان جي ملڪ ۾ کوڙ سارا  اهڙا واقعا پيش اچي چڪا آهن، ڪڏهن صحافين کي قتل ڪيو ويو آهي ۽ ته ڪڏهن وري صحافين  کي تشدد جو نشانو بڻايو ويندو رهيو آهي ۽ مختلف ادارن پاران رپورٽ به جاري ڪئي وئي آهي ته پاڪستان ۾ صحافت سان لاڳاپيل ماڻهن لاءِ  خطرا تمام وڌيڪ آهن، جنهن ۾ ڪو شڪ به نه آهي، ڪجهه عرصو اڳ نالي واري صحافي حامد مير  تي ڪراچي ۾ حملو به ٿيو، ان کان سواءِ  ڪيترن ئي صحافين کي تشدد جو به نشانو به بڻايو ويو آهي. بهرحال  سڄي دنيا ۾ صحافت سان لاڳاپيل ماڻهو عوام  کي هر خبر کان باخبر رکڻ لاءِ ڪوششن ڪندا رهندا آهن پوءِ ڀلي  اها خبر سندن لاءِ ڪيڏي به پريشاني جو سبب ڇو نه بڻجي وڃي، 

اڳوڻي صدر پرويز مشرف جي دور ۾ سنڌي چينل سميت ڪجهه چينلن تي پابندي به لڳائي وئي هئي، جنهن تي سڄي ملڪ ۾ احتجاج به ڪيو ويو هو.  جنهن بعد فيصلو واپس ورتو ويو هو. اهڙن قدمن کان پوءِ  سخت قانون به جوڙيا ويا. جنهن کان پوءِ هن  ملڪ ۾ آزاد صحافت تمام گهڻو ڏکئي ٿي وئي. بهرحال هن ملڪ کان علاوه ٻيا کوڙ سارا ملڪ آهن، جتي صحافت کي پنجوڙ ۾ جڪڙڻ لاءِ  سمورا حربا استعمال  ٿيندا رهندا آهن. صحافت سان لاڳاپيل ماڻهن لاءِ خطر ا به تمام گهڻا هوندا آهن. 2016 ۾ ترڪي جي عدالت 2016ع ۾ حڪومت خلاف ناڪام فوجي بغاوت ۾ ملوث هجڻ تي 6 صحافين کي عمر قيد جي سزا ٻُڌائي هئي، جن صحافين کي عمر قيد جي سزا ٻُڌائي وئي هئي، انهن ۾ نازلي اليجڪ، احمد التان، محمد التان، فيوزي يازيجي، يعقوب سمسيڪ ۽ سڪرو تغزل اوزسين گل شامل هئا. انهن صحافين تي الزام لڳايو ويو هو ته انهن ٽي وي ٽاڪ شوز ۾ ڳالهه ٻولهه ڪري ۽ اخبارن ۾ ڪالم لکي ڳُجھن لفظن ۾ حڪومت جو تختو اونڌو ڪرڻ پئي چاهيو. جوابدارن جو فتح الله گولن تحريڪ سان به تعلق هئڻ جو انڪشاف ڪيو ويو هو. تنهن هوندي به جوابدارن ڏوهه قبولڻ کان انڪار ڪيو هو. گڏيل قومن ۽ صحافين جي عالمي تنظيمن ترڪي کي ان فيصلي کي شديد تنقيد جو نشانو به بڻايو هو پر ترڪي پنهنجو فيصلو واپس نه ورتو هو، 

ڪجهه عرصو اڳ 30 ورهين جي رقيه حسن نالي صحافي کي شام جي شهر رقه ۾ داعش قتل ڪري ڇڏيو هو .جڏهن ته مالٽا ۾ به صحافي ڊيفني کي به قتل ڪيو ويو هو، .سموري دنيا ۾ ڪرپشن کي وائکو ڪندڙ صحافي ڊيفني جي قاتلن جي سڃاڻپ ڪنڊڙن کي جولين اسانج پاران 20 هزار يورو انعام ڏيڻ جو اعلان ڪيو ويو، وڪي ليڪس جي باني مالٽا ۾ ڪار بم ڌماڪي ۾ مارجي ويل صحافي جي قاتلن جي سڃاڻپ ڪندڙ کي انعام ڏيڻ جو اعلان ڪيو هو مقتولا ڊيفني جي پٽ ميٿيوز جو چوڻ هو ته سندس والده جي قتل ۾ اهي ئي ماڻهو ملوث آهن جن جي ڪرپشن کي وائکو ڪيو ويو هو. اهڙي ريت اسان جي ملڪ ۾ به ڪيترن ئي صحافين تي حملا به ٿي چڪي آهي ۽ صحافي برداري ٻڌي جو اظهار به ڪيو هو پر ان باوجود صحافين جي تحفظ لاءِ هن وقت تائين ڪي به قدم نه کنيا ويا آهن. 

جيئن  ته ڪجهه عرصي کان ميانمار ۾ مسلمانن تي ٿيندڙ ظلم جون ويڊيون سوشل ميڊيا تي  تمام گهڻو وائرل ٿيون آهن ۽ اڃا به ميانمار ۾ مسلمانن تي ٿيندڙ ظلم جون ويڊيو وائرل ٿي رهيو آهي ۽ ميانمار جي حڪومت  اهڙين ويڊيوز  کي رد ڪندي رهي آهي پر انسان دوست  ماڻهو ميانمار سرڪار تي مذمت به ڪندا رهيا آهن، ايتري قدر جو ميانمار جي حڪومت اهڙين خبرن  جي تصديق ڪرڻ کان انڪار ڪيو هو ۽ چيو هو ته اهي  ويڊيو پراڻيون آهن، اسان جي ملڪ مان به ڪجهه صحافي ميانمار ويا هئا، جن  اتي ٿيل ظلم کي ڪيئمرا جي اک ۾ رڪارڊ ڪيو هو  ۽ هاڻ ميانمار ۾ صحافين کي سزائون به ٻڌايون ويون آهن، اهو صرف ان ڪري ٿي رهيو آهي جو ميانمار جي حڪومت به سچ ڏسڻ، لکڻ  ۽ ٻڌڻ  نه ٿي چاهي، جنهن سبب صحافين  جو آواز دٻائڻ لاءِ اهڙا حربا استعمال ڪري رهي آهي. 

ٻڌڻ ۾ آيو آهي ته صحافي روهنگيا بحران تي رپورٽنگ ڪري رهيا هئا. جنهن تي حڪومت تمام گهڻو ڪاوڙيل هئي، جنهن سبب ميانمار جي هڪ عدالت ڪجهه صحافين کي گذريل هفتي 7-7 سال قيد جي سزا ٻڌائي هئي. اهڙي اڳڀرائي تي عالمي سطح تي سخت خدشن جو اظهار ڪيو پيو وڃي، ميانمار جي سربراهه آنگ سان سوچي به صحافين کي ٻڌايل سزا واري فيصلي جي حمايت ڪري ڇڏي آهي، آنگ سان سوچي چيو آهي ته سزا مليل صحافين کي صحافت جي ڪري نه پر ملڪ جي آفيشل سيڪريٽس ايڪٽ جي ڀڃڪڙي تي سزا ٻڌائي وئي آهي.بهرحال دنيا ۾ ڪيتريون ئي اهڙيون تنظيمون آهن، جيڪي  صحافين لاءِ  جاکوڙي رهيون آهن پر هن وقت تائين صحافي برداري کي ڪو خاص تحفظ نه ملي سگهيو آهي، اسان جي ملڪ جي حالت ئي ابتڙ آهي، هتي ته ڏينهن ڏٺي جو به صحافي گم ٿي وڃن ٿا ۽ انهن تي حملا ڪيا وڃن ٿا. اسان جي حڪومت کي گهرجي ته صحافين  جو آواز دٻائڻ بدران انهن کي آزاد صحافت جو مڪمل  حق ڏنو وڃي ته جئين صحافي عوام جو آواز ايوانن تائين پڄائي سگهن. 

ڪلثوم نواز جو لاڏاڻو ۽ شريف ڪٽنب لاءِ وڌندڙ ڏکيائون

صاحب خان ڀٽي

هونئن ته مختلف سياسي پارٽين ۾ هڪ ٻئي خلاف بيان ڏيڻ جو سلسلو  هلندو رهندو آهي پر انهن پارٽين  وچ ۾ ڳالهيون به ٿينديون رهنديون آهن پر هن ڀيري اسان جي ملڪ ۾ سياسي اڳواڻن  هڪ نئون لاڙو  پيدا ٿيو آهي، اهو لاڙو رڳو تنقيد  ۽ رڳو تنقيد ئي آهي، مطلب ته اڄڪلهه ڪو به سياستدان  هڪ ٻئي خلاف ڳالهائڻ کان نه ٿو مڙي ۽ نه ئي وري  ڪو اهڙو عمل ڪري ٿو، جنهن سان  سياسي اڳواڻن ۾ پيدا ٿيل وڇوٽيون ختم ٿي سگهن، جيئن ته پيپلزپارٽي ۽ مسلم ليگ ن ملڪ جون ٻه وڏيون پارٽيون هيون پر هاڻ انهن جي اها حيثيت نه رهي آهي، ان پٺيان ڪهڙا سبب آهن،  ان بابت  ته اهي  پارٽيون ئي ٻڌائي سگهن ٿيون. پر  اڄ ڪلهه ملڪ ۾  اهي تبديلي وارا لفظ ۽ بيان ٻڌڻ ۾ نه پيا اچن، رڳو ٻڌون پيا ته ٽيڪس ڪيئن لڳائجي ۽ ڪيترو لڳائڻ گهرجي؟

اهو ته هاڻ وقت ئي ٻڌائيندو ته تحريڪ انصاف  فيصلا ڪرڻ جي ڪيتري سگهه رکي ٿي، عوام کي فائدو ملندو يا عوام کي وڌيڪ ٽيڪسز جو بار وجهي انهن کي وڌيڪ پريشان ڪيو ويندو؟ جيئن ته  اڳوڻي وزيراعظم نوازشريف کي پاناما ڪيس ۾ سزا ملي چڪي آهي ۽ کيس ايون فيلڊ ريفرنس ۾ نااهل  به ڪيو ويو آهي،تنهن ڏينهن کان ڪيترن ئي اڳواڻن نواز ليگ کان دوري اختيار ڪري ورتي آهي. جڏهن اڳوڻو وزيراعظم نوازشريف لنڊن هليو ويو هو ته ان وقت چيو ويو هو ته  نوازشريف هاڻ ڏيهه واپس نه ايندو  پر هن همت نه هاري هئي ۽ پنهنجي نياڻيءَ سميت ڏيهه واپس اچي ويو هو ۽ عدالتن ۾ مختلف ڪيسن کي منهن ڏنو ۽  کيس جيل به وڃڻو پيو.  

جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته اهو تاريخ ۾ پهريون ڀيرو نه ٿيو آهي جو ڪنهن سياستدان کي عدالتن پاران سزا ڏني وئي هجي، عدالتن ته ذوالفقار علي ڀٽي کي به ڦاهي ڏني هئي.  نوازشريف، سندس ڌيءُ مريم نواز ۽ ڪئپٽن رٽائرڊ کي رڳو   ڪجهه سالن لاءِ سزا ملي آهي، جيڪي ختم به ٿي وينديون پر نوازشريف تي نااهلي جو لڳل ٺپو ڪڏهن به مٽجي نه سگهجندو. هاڻ جڏهن  اڳوڻي وزيراعظم نواز شريف جي گهر واري بيگم ڪلثوم نواز شريف لنڊن ۾ لاڏاڻو ڪري وئي آهي، تڏهن مختلف سياسي اڳواڻن پاران ڏک جو اظهار ڪيو پيو وڃي ۽ کيس بهادر عورت جو به لقب به ڏنو پيو وڃي، جڏهن اڳوڻو وزيراعظم نوازشريف پنهنجي گهرواري جي خراب طبيعت سبب لنڊن جي هارلي اسٽريٽ  اسپتال ويندو هو ته  ڪجهه ماڻهو چوندا هئا ته بيگم ڪلثوم ٺيڪ آهي، ڪجهه چوندا هئا ته  ڪلثوم نواز فوت ٿي وئي، نوازشريف رڳو لنڊن ڪيسز کان بچڻ لاءِ وڃي رهيو آهي پر ان  باوجود نوازشريف ڏيهه واپس اچي ويندو هو،

بيگم ڪلثوم نواز جو ڪيتري ئي عرصي کان لنڊن جي هارلي اسٽريٽ ڪلينڪ ۾ علاج هلي رهيو کيس وينٽيليٽر تي به رکيو ويو هو، بيگم ڪلثوم نواز شريف جي ڦڦڙن جو مسئلو سنگين ٿيڻ کانپوءِ کيس هڪ دفعو ٻيهر وينٽي ليٽر تي منتقل ڪيو ويو پر هوءَ فوت ٿي وئي.. بيگم ڪلثوم نواز هڪ سال 25 ڏينهن اسپتال ۾ علاج هيٺ رهي. صدر عارف علوي، وزيراعظم عمران خان، پيپلزپارٽي ڪو چيئرمين آصف علي زرداري، آرمي چيف جنرل قمر جاويد باجوه، چيف جسٽس ثاقب نثار، پ پ سربراهه بلاول، اسد قيصر، سينيٽ چيئرمين صادق سنجراڻي، چوڌري نثار ۽ ٻين سياسي سماجي اڳواڻن ڪلثوم نواز جي لاڏاڻي تي ڏک جو اظهار به ڪيو.

ڪلثوم نواز هڪ ڪشميري گهراڻي ۾ 1950 ۾ جنم ورتو هو جڏهن ته هن 1970 ۾ اسلاميه ڪاليج لاهور مان بي اي جي ڊگري حاصل ڪئي ۽  هوءَ 1999ع کان 2002 تائين مسلم ليگ جي صدر به رهي، ڪلثوم نواز شاعري به ڪندي هئي. جڏهن نوازشريف کي جلا وطن ڪيو ويو ته هن هڪ بهادر عورت جيان پارٽي کي سنڀاليو ، ڪلثوم نواز  پنهنجي مڙس جي جلاوطني کانپوءِ هڪ آمر جي حڪومت دوران نواز ليگ  جي قيادت کي سنڀاليو. ڪلثوم نواز ٽي ڀيرا  خاتون اول به رهي، جڏهن نوازشريف جي حڪومت قائم ٿي ته هن پارٽي  جون تمام گهڻيون ذميواريون به سنڀاليون، ڪلثوم نواز 1990 کان 1993، 1997 کان 1999 ۽ 2013 کان 2017 تائين خاتون اول به رهي.کيس شاعري جو به تمام گهڻو چاهه به هوندو. جڏهن  نوازشريف کي نااهل ڪيو ويو ته ان وقت نوازشريف جي لاهور واري تڪ تان چونڊ ۾ حصو به ورتو ۽ ڪامياب  به ٿي وئي، هن 1992ع ۾ فارمين ڪرسچين ڪاليج مان اردو ادب ۾ بي اي جي ڊگري حاصل ڪئي.

ڪلثوم نواز  پنهنجي گهر سان گڏ نواز ليگ قيادت جون واڳيون به سنڀاليون. اهو ئي سبب آهي جو سڄو ملڪ کيس بهادر عورت  جو لقب به ڏئي چڪي آهي، ڇاڪاڻ ته ڪلثوم نواز  هڪ سال  کان وڌيڪ عرصي تائين  پنهنجي بيماري سان جنگ به ڪئي. ايتري قدر جو سندس مڙس نوازشريف، سندس ڌيءُ مريم نواز ۽ ناٺي ڪئپٽن  رٽائرڊ صفدر  کي سزا ملي ۽ کين جيلو موڪليو ويو. ان وقت به هوءَ   پنهنجي بيماري سان وڙهندي رهي، جنهن وقت ڪلثوم نواز کي سندس مڙس ۽ ڌيءُ جي ضرورت هئي، ان وقت نوازشريف ۽ مريم نواز عدالتن  ۾ پيش ٿي رهيا هئا. جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته تاريخ ۾ پهريون ڀيرو ٿيو آهي جو ڪو  سياسي اڳواڻ ايترا ڀيرا عدالتن پيشيون ڀوڳي چڪو هجي، مطلب ته نوازشريف  اهو واحد سياسي اڳواڻ آهي، جنهن سڀ کان وڌيڪ  عدالتن ۾ چڪر ڪاٽيا آهن. ايتري  قدر جو سندس ڌيءُ کي به عدالت ۾ وڃڻو پئجي ويو هو.

هن وقت به  شريف ڪٽنب خلاف  العزيزيه اسٽيل ملز ۽  فليگ شپ انويسٽمنٽ  ريفرنس جي ٻڌڻي ٿي رهي آهي، مطلب ته انهن ٻنهي ريفرنسز ۾ اڃا فيصلو اچڻو باقي آهي، جيئن ته نوازشريف جي گهرواري فوت ٿي وئي آهي، نوازشريف، مريم نواز ۽ ڪئپٽن صفدر کي پيرول تي 12 ڪلاڪن لاءِ آزاد ڪيو ويو، ايتري قدر جو پنجاب جي گهرو کاتي نوازشريف، مريم نواز ۽ ڪئپٽن صفدر جي پيرول ۾ ٽن جي واڌ ڪري ڇڏي آهي، جيڪو ايندڙ ڇنڇر جي رات 12 وڳي تائين جاري رهندو.

گهرو کاتي جي ترجمان اهو به چيو  آهي ته جيڪڏهن ڪلثوم نواز جي تدفين ۽  آخري رسمن ۾ دير ٿي ته پيرول ۾ واڌ به ٿي سگهي ٿي.جيئن ته  ڪلثوم نواز جو مڙهه لنڊن کان ڏيهه واپس  آندو پيو وڃي ۽ تدفين  به هتي ڪئي ويندي، پر ڳالهه اها آهي ته هن ڏکي گهڙي ۾  ڪنهن وڏي اڳواڻ نوازشريف کي ڪا خاص خاطري نه ڪرائي آهي ، جنهن کان پوءِ لڳي ٿو ته  ڪا به پارٽي نوازشريف  همت ڏيارڻ جي ڪوشش نه ڪري رهي آهي، جيئن ته ڪلثوم نواز جي وڇوڙي کانپوءِ نوازشريف جا حوصلا به ڪمزور  ٿي ويا  هوندا پر  اهي  حوصلا اڃا به وڌيڪ مضبوط ٿي سگهن ٿا، جڏهن اپوزيشن طرفان کيس مڪمل سهڪار جي خاطري ڪرائي وڃي.

پاڻي نه هئڻ باوجود ڊيم ٺاهڻ جو اعلان

صاحب خان ڀٽي

1960ع ۾پاڻي تڪرار جي حل لاءِ پاڪستان ۽ ڀارت وچ ۾ معاهدو ٿيو، جنهن  بعد ٻنهي ملڪن ۾ پاڻي وارو مسئلي ڪجهه عرصي تائين دٻيل رهيو ۽ٻنهي ملڪن ۾ پاڻي تڪرار نه ٿيو پر هاڻ جڏهن انڊيا پاران نوان ڊيم ٺاهڻ جو سلسلو شروع ٿيو آهي ته پاڪستان به ڊيم ٺاهڻ جو اعلان  ڪيو آهي، جيئن ته سمورا درياهه ڀارت مان گذري رهيا آهن ته ڀارت پاڻي روڪڻ جي سگهه تمام گهڻي رکي ٿو پر جڏهن پاڪستان 1960ع ۾ معاهدو ڪيو ته ان وقت  3 درياهن جو پاڻي ڀارت کي استعمال ڪرڻ جو حق ملي ويو هو، جنهن تي هو مختلف ڊيم ٺاهي رهيو آهي پر پاڪستان ۾ جيڪي ڊيم ٺهيل آهن، انهن صوبن کي پاڻي حصي موجب نه ملڻ سبب هاڻ ڊيمن وارو معاملو تڪراري بڻجي ويو آهي، ان جو سڀ کان وڏو سبب پنجاب ئي آهي، ڇاڪاڻ ته پنجاب جا ماڻهو هر اداري ۾ اڪثريت سان آهن، جنهن سبب اهي پنهنجي مرضي جا فيصلا ڪندا رهندا آهن،

هاڻ جڏهن ڊيم ٺاهڻ وارو جنون ڀارت کان پاڪستان اچي پهتو آهي ته ان سان صوبن ۾ اختلاف وڌي ويا آهن، اختلاف ته اڳ ئي هوندا هئا پر هاڻ رڳو انهن ۾ واڌ ٿي وئي آهي. پر جيئن ته هن ملڪ هڪ تجربو هميشه ڪامياب ٿيندو آهي ته جيڪڏهن ڪنهن جو آواز دٻائڻ هجي ته ان تي يا ته غداري جو ٺپو هڻي ڇڏيو يا توهين مذهب جو الزام هڻي خاموش ڪرايو ويندو، پوءِ ڀلي ان توهين ڪئي هجي به يا نه، اهڙا کوڙ سارا واقعا هن ملڪ ۾ پيش اچي چڪا آهن ۽ اهڙي هڪ واقعي جو مثال اسان کي مردان ۾ قتل ٿيل شاگرد مان به ملي ٿو،

بهرحال اڄ ڪلهه سڄي ملڪ ۾ پنجاب سان تعلق رکندڙ ماڻهو چئي رهيا آهن ته  جيڪي به ڊيمن جا مخالف آهن، اهي غدار آهن ۽ ڀارت جا ايجنٽ آهن، جيڪڏهن ڀارت ڊيم ٺاهي سگهي ٿو ته پوءِ هن ملڪ ۾ ڇو نه ٺاهيا وڃن، جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته پاڻي واقعي هڪ وڏو مسئلو آهي، جيڪڏهن پاڻي جي کوٽ ختم نه ٿي ته زمينون بنجر بڻجي وينديون پر سوال اهو پيدا پيو ٿئي ته رڳو سنڌ ئي ڇو؟ پنجاب جون زمينون بنجر ڇو نه ٿيون ٿين، پنجاب ۾ پاڻي هر وقت ميسر ملي ٿو ۽ اتانهن جون زميون به زرخيز آهن پر سنڌ ۾  پاڻي نه آهي ۽ نه ئي سنڌ طاس معاهدي تحت انڊس ڊيلٽا ۾ پاڻي ڇوڙ ڪيو پيو وڃي، جنهن سبب سنڌو مها ساگر زمينون ڳڙڪائي رهيو آهي، انڊيا ۾ ڊيلٽا آهن پر اتي پاڻي سمنڊ ۾ ڇوڙ ڪيو پيو وڃي، ايئن دنيا جا ٻيا به اهڙا ملڪ آهن، جتي سمنڊ ۾ پاڻي ڇوڙ ڪرڻ ضروري هوندي آهي ته جيئن ڊيلٽا کي ڪجهه نه ٿئي،

ڏٺو وڃي ته ڊيلٽا درياهن جي سست رفتاري سبب بڻجندو آهي، جيڪا درياهه سمنڊ ۾ ڇوڙ ٿيندا آهن،  انهن کي يوناني ٻولي ۾ ديلتا جي منسابت سان ڊيلٽا چيو ويندو آهي، ڀارت  کان ٿيندي اسان جي ملڪ ۾ ڇوڙ ٿيندڙ  سنڌو درياهه به سمنڊ ۾ ڇوڙ ٿيندو آهي، جيڪو پاڻ سان گڏ مٽي ۽ ريتي کڻي وڃي سمنڊ پوندو آهي ۽ اهو ئي درياهه ڊيلٽا ٺاهيندو آهي، جتي جي زمين تمام گهڻي زرخيز ٿيندي آهي پر افسوس جي هڪ سازش تحت سنڌ جي ڊيلٽا کي تباهه ڪيو پيو وڃي ۽ سمنڊ سنڌ جي سون جهڙي زمين کي ڳڙڪائي رهيو آهي، سنڌو درياهه، نيل، اوري نيڪو، ڊينوب، والگا، فرات ۽ گنگا ندي به ڊيلٽا ٺاهيندي آهي،  اهو ئي  سبب آهي جو سمنڊ ۾ پاڻي ڇوڙ ڪرڻ ضروري هوندي آهي،

سنڌو درياهه به پهاڙي علائقن مان مٽي ۽ ريتي کڻي وڃي سمنڊ ۾ ڇوڙ ٿيندو آهي ۽ ان سان ڊيلٽا  ٺهندي آهي، انڊس ڊيلٽا 16 هزار چورس، يعني 41 هزار 4 سئو 40 چورس ڪلوميٽرن جي ايراضي تي پکڙيل آهي، انڊس ڊيٽا ويجهو ٺو ۽ ڪراچي جو اولهه وارو علائقو آهي، جڏهن ته سنڌ جو ٻيو وڏو شهر حيدرآباد به انڊس ڊيلٽا  کان 130 ڪلوميٽر جي فاصلي تي آهي، جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته دنيا جي ٻين ڪيترن ٽڪورن جي ابتڙ سنڌو ٽڪور غير زرخيز مٽين تي ٻڌل آهي، جڏهن ته سنڌو ٽڪور ۾ پلو ۽ مختلف قسمن جون مڇيون تمام گهڻيون ٿينديون آهن.  ڪجهه عرصي کان ڊائون اسٽريم ۾ پاڻي نه هئڻ سبب سنڌو ٽڪور ماحولياتي دٻاءُ جو شڪار آهي،

سمنڊ ۾ مٺو پاڻي ڇوڙ نه ٿيڻ سبب آبي جيوت کي تمام گهڻو نقصان پهچي رهيو آهي پر افسوس جو ڪجهه نام نهادن کي سنڌو جو سنڌو مهاساگر ۾ ڇوڙ پسند نه آهي ۽ اهي سنڌو درياهه تي ڊيم اڏي سنڌ کي تباهه ڪرڻ چاهين ٿا. هونئن به سنڌو جو پاڻي  نه هئڻ جهڙو آهي، هڪ طرف ڀارت سنڌو مان پاڻي چوري ڪري رهيو آهي ته مٿان وري پنجاب سنڌ کي پنهنجي حصي جو پاڻي ڏيڻ  تيار ئي نه آهي، جڏهن به پاڻي جي کوٽ ٿيندي آهي ته اهو چيو ويندو آهي ته  سمورن صوبن کي  پنهنجي حصي جو پاڻي ڏنو  پيو وڃي، سنڌ، بلوچستان ۽ خيبرپختونخواهه صوبو ته پاڻي کوٽ جي دانهن ڪندا آهن پر پنجاب اڄ ڏينهن تائين پاڻي کوٽ جي ڪڏهن به دانهن نه ڪئي آهي، ڇاڪاڻ ته پاڻي جو ڪنٽرول پنجاب وٽ آهي، منهنجو مطلب ته وفاق وٽ آهي ۽ اهو پنجاب کي نوازيندو  رهندو آهي.

بهرحال هن وقت وڏو مسئلو پاڻي جي کوٽ آهي ۽ ان حوالي سان مختلف قدم کڻڻ جا اعلان به ڪيا ويا آهن، جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته تاريخ ۾ پهريون ڀيرو سمورن ادارن گڏجي هڪ اهم فيصلو ڪيو آهي ته ڪهڙي به صورت ۾ ڊيم ٺاهيا ويندا پوءِ ان جي لاءِ ڪجهه به ڪرڻو پيو، هن وقت ملڪ ۾ ڊيمن جي اڏاوت لاءِ چندو به گڏ ڪرڻ جو سلسلو شروع ٿي ويو آهي، جيڪي چندو ڏئي رهيا آهن، انهن کي محب وطن جا سرٽفڪيٽ ڏنا پيا وڃن، وزيراعظم عمران خان ، آرمي چيف جنرل قمر جاويد باجوه ۽ چيف جسٽس هڪ پيج تي آهن، جن سڄي قوم کي چندو ڏيڻ جي اپيل ڪئي ته مستقبل ۾ پاڻي جي کوٽ کي منهن ڏيڻ لاءِ ڊيمن ۾ جمع ڪيل پاڻي ڪم اچي سگهجي، پر سوال اهو پيدا ٿئي ٿو ته آخر پاڻي آهي ڪٿي؟

جيڪڏهن پاڻي آهي ته ڪهڙي صوبي کي وڌيڪ ملي رهيو آهي، ڪهڙي صوبي جون زميون سرسبز شاداب آهن، ڪهڙي صوبي ۾ زراعت کي هٿي ڏياري پئي وڃي؟ اهي سمورا سوال جيڪڏهن ڪو پڇڻ جي جرئت ڪندو ته  ان کي ته  ايجنٽ جو لقب ڏنو ويندو، ڪجهه عرصو اڳ ان جو ڊيمو اسان فلمن ۾ ڏسي چڪا آهيون ته انهن فلمن ۾ ڪهڙي ريت جن ماڻهن کي ڊيمن تي خدشا آهن، انهن کي غدار قرار ڏنو ويو آهي، اهو اسان جي ملڪ ۾ وڏو الميو آهي ته جڏهن  پنجاب پنهنجا مرضي جي فيصلا مڙهيندو آهي ته ان  کي پورو ڪرڻ لاءِ اهڙا حربا استعمال ڪيا ويندا آهن،

ڪجهه عرصو اڳ  قومي اسيمبلي  ۾ پنجاب مان ان وقت جي چونڊيل ميمبرن اهو به چيو هو ته جيڪڏهن  ڪجهه ماڻهن کي قتل ڪرڻ سان ڊيم ٺهي ٿو ته ان کي ٺاهيو وڃي، ان بيان تي ڪنهن به ان وقت اعتراض نه ڪيو هو، جنهن سبب ڊيمن  وارو  سوال هر وقت  اٿندو رهي ٿو، هن وقت جيڪي ڊيم آهن، انهن مان سنڌ کي ڪيترو پاڻي ملي رهيو آهي، سڀني جي سامهون آهن. خيبرپختونخواهه، سنڌ ۽ بلوچستان اڳ ئي ڊيمن تي پنهنجا اعتراض  ٻڌائي چڪو آهي،  جيڪڏهن ارسا  ۾  ويٺل سنڌ جي ميمبرن کي ڏسنداسين ته اهي سنڌ جو ڪيس درست نموني نه اٿاري رهيا آهن.  جنهن سبب ڊيمن واري معاملي تي سنڌ کي تمام گهڻا خدشا آهن، جنهن جو هڪ وڏو سبب اهو به آهي ته  سنڌ ۾ تباهه ٿيندڙ ڊيلٽا آهي،

سمنڊ ۾ مٺو پاڻي ڇوڙ نه ٿيڻ سبب هزارين ايڪڙ زمين سمنڊ ڳڙڪائي ويو آهي، جڏهن نوازشريف وزيراعظم هو ته ان اهو اعلان ڪيو هو ته  سمنڊ ڪناري پٿر جي پچنگ ڪرائيندو ته جيئن پاڻي اڳتي نه وڌي سگهي پر اهو مسئلي  جو حل نه هو، ڇاڪاڻ ته جيستائين سمنڊ ۾ پاڻي ڇوڙ نه ٿيندو، تيستائين سمنڊ زمين کي ڳڙڪائيندو رهندو. جيئن ته  گذريل ڪيتري ئي عرصي کان سنڌ کي تباهه ڪرڻ جون سازشيون ٿي رهيون آهن، ان تحت سنڌ جي قدرتي ڊيم منڇر ڍنڍ کي پنجاب جي زهريلي پاڻي کي ڇوڙ ڪرائي منڇر ڍنڍ  جي پاڻي کي زهريلو بڻايو ويو آهي، جيڪو هاڻ پيئڻ جي  لائق نه رهيو آهي. اهڙي طرح سنڌ  جي درياهن کي  هن ملڪ جي قيام کان وٺي اڄ ڏينهن تائين صحيح نموني کاٽي به نه ڪرائي وئي آهي ۽ نه ئي   وري درياهن جي  ڪپرن کي مضبوط ڪيو ويو آهي، اهو ئي سبب آهي، جڏهن پنجاب ۾ گهڻيون  برساتون ٿينديون آهن ته سڄو پاڻي سنڌ ۾ ڇوڙ ڪوڙ ويندو آهي ۽ پوءِ گهارا  پوڻ جو سلسلو شروع ٿي ويندو آهي ۽ اهڙي قسم جو نظارو اسان 2010 ع ۾ ڏسي چڪا آهن.

بهرحال  سنڌ جي وڏي وزير سيد مراد علي شاهه چيو آهي ته ڊيم ٺاهڻ تي کين ڪو اعتراض نه آهي پر اهو ته ٻڌايو وڃي ته ملڪ ۾ ته هڪ طرف پاڻي نه آهي ته پوءِ ڇا ڊيمن هوا ڀري ويندي.  ڪجهه پنجاب پرست اڳواڻن جو خيال آهي ته   سنڌ پاڻي سمنڊ ۾ ڇوڙ ڪري ضايع ڪري رهيو آهي، اسان کي رڳو ايترو ٻڌايو وڃي ته جڏهن کان ڪجهه ڊيم پاڪستان ۾ ٺهيا آهن، ان کان پوءِ سنڌ ۾ پاڻي آهي ڪٿي ؟ جو ماڻهو پنهنجيون زمينون آباد ڪري سگهن، ڪوٽڙي ڊائون اسٽريم ۾ ته ريتي اڏامي رهي آهي، پاڻي ته نظر  ئي نه اچي رهيو آهي، مون کي ياد آهي ته جڏهن  مان ڪوٽڙي ۾ رهندو هئس ته ان وقت سنڌو درياهه پنهنجي موج ۾ وهندو هو ۽ اسين ملاحن کان پيسن تي مڇي وٺندا هئاسين ۽ ان سان گڏ ڪڏهن ڪڏهن ته مان ٻيڙي تي ويهي سنڌو جي پيٽ جو سير به ڪندو هئس پر افسوس جو هاڻ جڏهن به ڪوٽڙي وڃڻ ٿيندو آهي ته  ڪوٽڙي بئراج ۾ ته رڳو  واري نظر ايندي آهي، ڪجهه هنڌن تي اندر گهر به ٺهي ويا آهن ۽ ماڻهو  ٽيوب ويلن ذريعي فصل به پوکي رهيا آهن پر ان باوجود وفاق تي  ڪو به اثر نه پئجي رهيو آهي، جيڪا لپ پاڻي جي سنڌو سمنڊ ۾ ڇوڙ ٿي رهي آهي، ان تي به پنجاب جون اکيون آهن ته اهو پاڻي سنڌو سمنڊ ۾ ڇو ڇوڙ ٿي رهيوآ هي؟

جيئن ته هڪ سازش تحت سنڌ ۾ ڌارين جي لوڌ  آباد ڪئي وئي آهي ۽ هاڻ جڏهن ڊيمن وارو معاملو اٿيو آهي ته ان وقت اها لوڌ سنڌو تي ڊيم جي اڏاوت جي حمايت ڪري رهي آهي ۽ اهو تاثر ظاهر ڪيو پيو وڃي ته  اها غير ملڪي لوڌ محب وطن آهي ۽  جن ماڻهن کي سنڌو درياهه تي ڊيم ٺاهڻ تي اعتراض آهي، انهن کي الائي جي ڪهڙاڪهڙا لقب ڏنا پيا وڃن، لڳي ٿو ته انهن ماڻهن کي  ته غداري جا سرٽفڪيٽ ڄائي ڄم کان مليل  آهن جو اهي ٻين کي ڏئي رهيا آهن، جن هزارين ماڻهن جو قتل ڪيو، ڪراچي ۾ دهشتگردي ڪئي ۽ رت جون نديون وهايون، اهي به ڊيم جا حامي ٿي  پنهنجا گناهه گهٽائڻ جي ڪوشش ڪري رهيا آهن. جيئن ته سنڌو درياهه ۾ پاڻي نه هئڻ برابر آهي ۽ جيڪو پاڻي سنڌ ۾ اچي رهيو آهي، ان کي به روڪڻ جون تياريون ٿي رهيون آهن، ان کي شايد سنڌ ڪڏهن به قبول نه ڪندي. هي ننڍا ڊيم ته رڳو هڪ ٽريلر آهي، ڇاڪان ته انهن جو اصل مقصد وري به ڪالا باغ ڊيم ئي آهي، هڪ طرف پنجاب ۽ ان جا حمايتي آهن ته ٻي طرف وري سنڌ جا حلالي پٽ به سنڌو درياهه تي وڌيڪ ڪنهن ڊيم ٺاهڻ جي مخالفت ڪري رهيا آهن. مان خاص طور تي سنڌ جي وڏي وزير مراد علي شاهه کي سلام ڪندس ته  هو پنهنجي موقف تي بيٺل آهي ته پاڻي ملڪ ۾ آهي نه ته پوءِ ڊيمن ڀلا ڇا هوا ڀري ويندي.

ٿر۾ ڏڪار واري صورتحال

صاحب خان ڀٽي

سنڌ ڌرتي کي قدر معدني وسيلن سان مالا مال ڪيو آهي، ڪنهن علائقا مان پيٽرول نڪري رهيو آهي ته ڪن علائقن مان وري گيس نڪري پيو ته ڪن  علائقن مان ڪارو سون،، مطلب ته هر طرف ڌڻي پاڪ سنڌ کي قدرتي وسيلن  سان مالا پاڪ ڪيو آهي، پر افسوس جو سنڌ جي وسيلن مان ڌاريا فائدو حاصل ڪري رهيا آهن ۽ اسان جي سنڌ سرڪار رڳو بيان ڏيڻ ۾ پوري آهي، اهو ئي سبب آهي جو سنڌ کي قدرتي معدني وسيلن ۾ هن وقت تائين ڪو به فائدو ملي نه سگهيو آهي، جيڪڏهن اسان  سنڌ جي پيٽرول جي ڳالهه ڪنداسين ته  ان مان به سنڌ کي ڪا   فائدو ملندي نظر نه اچي رهيو آهي ۽  نه ئي اتي ڪم ڪندڙن  جي اڪثريت سنڌين جي آهي ، مطلب ته جتان پيٽرول نڪري رهيو آهي، ڌارين جي لوڌ کي ڀرتي ڪيو ويو آهي، جتان گئس نڪري رهيو آهي، اتي به ساڳي صورتحال آهي.

رهي ڳالهه ٿر مان نڪرندڙ ڪاري سون جي ته اتي به اهو ئي ساڳيو حشر آهي، روزاني  هزارن جي تعداد ۾ ڪوئلي جون ٽرڪون ڀرجي وڃي رهيون آهن، خبر ناهي ٿر مان ڪوئلي ڪڍي ڪٿي گڏ ڪيو پيو وڃي، گئس به نڪري ٿو ته اهو الائي ڪيڏانهن وڃي رهيو آهي، پيٽرول به نڪري  ٿو ته اهو به الائي ڪيڏانهن منتقل ٿي رهيو آهي. مطلب ته هر معدني وسيلي مان نه ته سنڌ سرڪار کي فائدو ملندي نظر اچي رهيو آهي ۽ نه ئي انهن علائقن کي ترقي وٺرائڻ لاءِ ڪي قدم کنيا پيا وڃن، سنڌ جو پيٽرول، گيس ۽ ڪوئلو وڏو قيمتي آهي پر  ان مان سنڌ واسين کي ڇا پيو ملي؟ اهو ته سنڌ جي حڪمرانن کي  به خبر نه آهي،

جيڪڏهن سنڌ تي انهن معدني وسيلن جو ڪجهه سيڪڙو خرچ ڪيو و ڃي ها ته اڄ سنڌ جھي اهڙي حالت نه هجي ها ۽ نه ئي وري سنڌ جي  تعليمي ادارن جي اهڙي خراب صورتحال هجي ها، ڇاڪاڻ ته سنڌ ۾ اهڙا ڪيترائي اسڪول آهن، جن ۾ نه ته باٿروم ٺهيل آهي ۽ نه وري  اتي  پاڻي جي  سهولت فراهم ٿيل آهي، ڪن اسڪولن کي ته چوديواري به نه ڏنل آهي،  جيڪڏهن حڪومت سنجيدگي سان ڪم وٺي ها ته اڄ  سنڌ جي اهڙي صورتحال نه هجي ها ۽ نه ئي سنڌ جي ماڻهن جا اهڙا حال هجن ها.

جيڪڏهن رڳو اسان ٿر جي صورتحال تي نظر ڦيرائينداسين ته اتي به ساڳي صورتحال آهي، ٿر ۾ اڄ تائين ماروئڙن جي ڀلائي لاءِ ڪي به قدم نه کنيا ويا آهن، گذريل سنڌ حڪومت جي ٿر بابت ڏنل بيانن جي مذمتن وارين خبرن سان اخبارون ڀريون پيون آهن. بهرحال ملڪ ۾ هن وقت برسات نه پوڻ جهڙي ٿي آهي، جنهن سبب ٿر ۾ ڏڪار واري صورتحال پيدا ٿي وئي آهي ۽ ماڻهو کاڌ خوراڪ ۽ ٻين شين لاءِ پريشان نظر اچي رهيا آهن ۽  پنهنجا ڪکاوان گهر ڇڏڻ تي مجبور ٿي ويا آهن، پر مجال آهي جو حڪومت جي ڪن تي جونءَ چري جو ڪو نوٽيس وٺي ۽ انهن جي سهائتا لاءِ ڪي تڪڙا قدم کڻي.  جيئن ته جون، جولاءِ ۽ آگسٽ مهيني ۾ برسات جو سلسلو جاري رهندو آهي پر هن ڀيري ملڪ ۾ برساتون گهٽ پيون آهن، جنهن سبب ٿر ۾  ٻارڙا، عورتون ۽ مرد مختلف بيمارين ۾  مبتلا ٿي ويا آهن، جن ۾ اڪثريت ٻارڙن جي ٻڌائي پئي وڃي، ڪيترائي ٻارڙا ته اسپتالن ۾ فوت به ٿي چڪا آهن، جن جون خبرون مختلف چينلن تي نشر به ٿي رهيو آهن، سول اسپتال مٺي ۾ ڪيترائي ٻار فوت ٿي چڪا آهن، جڏهن ته ڪيترائي ٻارڙا غذائي کوٽ سبب مختلف بيمارين ۾ مبتلا ٿي ويا  آهن ۽ ڪيتريون ئي اسپتالون ٻارڙن سان ڀرجي ويون آهن،

 ٻڌايو  پيو وڃي ته ٿر جي ٻهراڙين جي ڳوٺن توڙي گهرن ۾ صحت جي سهولتن جي کوٽ وڌي وئي آهي، ڪيترن ئي علائقن ۾ به ماڻهو  برسات نه پوڻ ڪري پاڻي لاءِ به دربدر ڀٽڪي رهيا آهن، ايتري قدر جو ٿر واسين جو چوڻ آهي ته ٻهراڙين ۾ ڪٿي به صحت جي ڪا سهولت ناهي، جنهن سبب هو سخت مشڪلاتن جو شڪار ۽ دربدر آهن، جيئن ته برساتون گهٽ پوڻ سبب ٿر ۾ ڏڪار واري صورتحال پيدا ٿي  وئي آهي ۽ ماروئڙا  پنهنجا  گهر ڇڏي لڏپلاڻ به ڪري رهيا آهن، ايتري قدر جو ڏڪار سبب جانورن ۽ مورن جي مرڻ جون خبرون به ٻڌي رهيا آهيون پر حڪومت  الائي ته  ڇو ماکي ۽ تيل جي  چڪر ۾ لڳي پئي آهي جو هر وزير رڳو ماکي  ۽ تيل ثابت ڪرڻ لاءِ بيان ڏيندي نظر پيو اچي پر انهن کي ٿر جي ڏڪار تي ڳالهائڻ لاءِ وقت نه ملي رهيو آهي.

جيڪڏهن  سنڌ سرڪار ئي ڏڪار سٽيل علائقن  ۾ ڪي قدم نه کنيا ته پوءِ آخر ڪير قدم کڻندو.  جئين ته هر سال معصوم ٻارڙا ٿر ۾ فوت ٿي ويندا آهن پر حڪومت ٿر ۾ دوائن ۽ خوراڪ جي کوٽ ختم ڪرڻ لاءِ ڪي به عملي قدم نه کنيا آهن،  اڳ ته ڪجهه اين جي اوز به ڏڪار واري صورتحال دوران فوٽو ڪڍرائل لاءِ پهچي وينديون هيون ۽ ان سان ڪجهه نه ڪجهه ماروئڙن کي فائدو ملي ويندو هو، ڪڏهن ڪڏهن ميڊيڪل ٽيمون به اينديون هيون، جيڪي ٿر واسين جي ڏڪار صورتحال ۾ مدد ڪنديون هيون پر هن ڀيري اهڙا ڪا به خبر ٻڌڻ ۾ نه پئي اچي ته ڪا اين جي اوز  وڃي ڏڪار واري صورتحال ۾ ٿر واسين جي ڪا مدد ڪئي هجي، جيڪڏهن حڪومت ٿر  ۾ ڏڪار جي صورتحال کي منهن ڏيڻ لاءِ ڪي قدم کڻي ها ته اڄ ٿر ۾ ٻار فوت نه ٿين ها ۽ نه ئي وري جانور ۽ مور مرن ها.

هونئن ته ٿر کي قدرت قدرتي وسيلن کان مالا مال بڻايو آهي پر حڪمرانن کي انسانن سان نه پر ٿر جي ڪوئلي سان دلچسپي آهي، رڳو  ٿر جو ڪوئلو حاصل ڪرڻ انهن جو مقصد آهي، جيڪڏهن وفاقي سرڪار توڙي صوبائي سرڪار کي ٿر جي ماڻهن سان ڪا همدردي هجي ها ته ڏڪار سٽيلن جي مدد ضرور ڪن ها پر افسوس جو ايئن نه ٿيو، نه ته وفاقي سرڪار ٿر ۾ ڏڪار سٽيلن جي ڪا خاص مدد ڪئي ۽ نه ئي وري وفاقي  حڪومت ٿر جي صورتحال تي ڪو بيان ڏيڻ جي زحمت ڪئي. جيڪڏهن وفاقي حڪومت ۽ سنڌ سرڪار ٿر جي واسين لاءِ رڳو ڪوئلو مان ڪمايل پئسي مان ڪجهه خرچ ڪري ها ته اڄ ڪيتريون معصوم حياتيون بچي سگهن ها پر افسوس ايئن نه ٿيو.جيڪڏهن هن وقت به حڪومت ٿر جي  ماروئڙن جي ڪا مدد نه ڪئي ته اڃا ه وڌيڪ معصوم حياتيون ضايع ٿي وينديون، جنهن جو ذميوار وفاق به هوندو.

سئو ڏينهن وارو ايجنڊا ۽ سياسي منظرنامو

صاحب خان ڀٽي

تحريڪ انصاف جي حڪومت قائم ٿيڻ کانپوءِ ڏنل سئو  ڏينهن جي ايجنڊا جو وقت تيزي سان گذري رهيو آهي، انهيِءَ دوران  تحريڪ انصاف کيڪجهه فيصلا واپس  به وٺڻاپيا آهن،  مطلب ته تحريڪ انصاف جي ايجنڊا کي ٻه ٽي  فل اسٽاپ لڳي چڪا آهن، هڪ فل اسٽاپ صلاحڪار بابر اعواڻ خلاف نيب پاران شروع ڪرڻ وقت لڳو، جنهن بعد بابر اعواڻ پنهنجي عهدي تان استعيفيٰ ڏئي ڇڏي، جنهن کان پوءِ  سوشل ميڊيا تي  هڪ مهم شروع ٿي ته  وفاقي حڪومت طرفان اقتصادي مشاورتي ڪائونسل ۾ اقتصاديات جي ماهر عاطف ميان جي نامزدگي تان ٿي، سوشل ميڊيا تي عاطف ميان کي اقتصادي مشاورتي ڪائونسل جو ميمبر ڪرڻ تي هڪ وڏو بحث شروع ٿيو، جنهن کان پوءِ  هڪ  سئو ڏينهن واري ايجنڊا کي هڪ ٻيو فل اسٽاپ لڳو ۽ مجبورن تحريڪ انصاف عاطف ميان کي اقتصادي مشاورتي ڪائونسل کان ڌار ڪرڻ جو فيصلو ڪيو عاطف ميان به پنهنجي عهدي تان استعيفيٰ ڏئي ڇڏي،

انهيءَ عمل بابت سڌُ سماءَ واري وزير فواد چوڌري جو چوڻ هو ته جيڪڏهن هڪ نامزدگي مان مختلف تاثر پيدا ٿيندا آهن اُهي مناسب ناهن. حڪومت عاطف ميان کي اقتصادي مشاورتي ڪونسل مان نامزدگي واپس وٺڻ جو فيصلو ڪيو، ڇاڪاڻ ته حڪومت عالمن ۽ سمورن معاشرتي طبقن کي گڏ کڻي اڳتي وڌڻ چاهي ٿي. وزير اعظم عمران خان جي اڳوڻي گهرواري جمائما گولڊ اسمٿ عاطف ميان کي اقتصادي مشاورتي ڪونسل مان ڪڍڻ واري فيصلي کي مايوس ڪندڙ قرار ڏيندي چيو آهي ته هڪ ناليواري اقتصاديات جي ماهر کي عهدي تان هٽائڻ انتهائي مايوس ڪندڙ عمل آهي.

جئين ته حڪومت جي سئو ڏينهن واري ايجنڊا جي ٽرين پنهنجي منزل ڏانهن سفر شروع ڪيو آهي ته حڪومت کي ڪجهه يوٽرن به وٺڻا پيا آهن، تبديلي جو سفر ادارن ۾ ماڻهن کي تبديل ڪرڻ کان شروع ڪيو ويو آهي، خدشن جي اظهار کان پوءِ سرحدي معاملن واري وفاقي وزير  طارق بشير چيما  جي وزارت تبديل ڪري وئي آهي، جنهن جو نوٽيفڪيشن به جاري  ڪيو ويوآهي، جاري ڪيل نوٽيفڪيشن موجب، طارق بشير چيما چيما کي هاڻ هائوسنگ اينڊ ورڪس جو قلمدان ڏنو ويو آهي. ايتري قدر جو سنڌ پوليس جي 21 هين گريڊ جي آفيسرن کي بدلي ڪرڻ جو به فيصلو ڪيو ويو آهي، جن کي پنجاب، خيبرپختونخواهه ۽ بلوچستان ۾ مقرر   ڪرڻ جو امڪان آهي.  جنهن کان پوءِ لڳي ٿو ته سنڌ پوليس ۾ به وڏي پئماني تي بدليون ۽ مقرريون ڪيون وينديون. جنهن کان پوءِ ٿي سگهي ٿو ته ٻين ادارن ۾ 20 کان 22 گريڊ جي آفيسرن کي به بدلي ڪيو وڃي،  جنهن تي شايد حڪومت کي ڏکيائن کي منهن ڏسڻو پئجي سگهي ٿو.

بهرحال هاڻ ڏسڻو اهو آهي ته آخرڪار حڪومت سئو ڏينهن وارو  ايجنڊا ڪيترن ڏينهن ۾ مڪمل ڪري سگهي ٿي، ڇاڪاڻ ته مسلم ليگ جي صدر شهباز شريف ايجنڊا واري اعلان وقت چئي ڇڏيو هو ته تحريڪ انصاف جي سئو ڏينهن واري ايجنڊا جي ڀيٽ پنج سالن سان ڪئي وڃي، هوڏانهن وري تحريڪ انصاف جي ڳچي ۾ پي ٽي وي ۽ پارليامينٽ واري حملي ڪيس جي تلوار ٽنگيل نظر اچي رهي آهي ۽ انهن ڪيسن ۾ شاهه محمود قريشي سميت پي ٽي آءِ جا ٻيا اڳواڻ به نامزد ٿيل آهن، هاڻ ڏسڻو اهو آهي ته جڏهن اسلام آباد جي دهشتگردي ٽوڙ عدالت ۾ انهيءَ ڪيس جي ٻڌڻي ٿيندي ته ڇا وزيراعظم عمران خان نوازشريف جيان عدالت ۾ پيش ٿيندو يا نه؟ اهو ته هاڻ وقت ئي ٻڌائيندو پر ان کان اڳ وزيراعظم عمران خان پاران پي ٽي وي ۽ پارليامينٽ حملي ڪيس ۾ پنهنجي قانوني ٽيم کي بريت بابت درخواستون جمع ڪرائڻ جي هدايت ڪري ڇڏي آهي، عمران خان جي قانوني ٽيم به بريت بابت درخواستون داخل ڪرڻ لاءِ مڪمل تياري ڪري ورتي آهي ۽ تمام جلد درخواستون جمع ڪرايون وينديون.

جيئن ته تحريڪ انصاف جي حڪومت قائم ٿيڻ کانپوءِ آرمي چيف قمر جاويد باجوه، نيول چيف ايڊمرل ظفر محمود عباسي، چيئرمين جوائنٽ چيفس آف اسٽاف ڪميٽي جنرل زبير محمود حيات ملاقات  ڪري چڪا آهن ۽ ان سان گڏ ايراني پرڏيهي وزير جواد ظريف، آمريڪي پرڏيهي وزير مائيڪ پومپيو به وزيراعظم عمران سان ملاقات ڪئي هئي، ايتري قدر  چين جي پرڏيهي وزير وانگ اي به ٽن ڏينهن جي دوري تي پاڪستان پهتو آهي ۽ مختلف ملڪن جي اڳواڻن جي پاڪستان آمد جو سلسلو به جاري رهندو، هڪ برطانوي نشرياتي اداري کي انٽرويو ڏيندي فواد چوڌري چيو آهي ته اسان جي ڀارت سان ڳالهين کي فوجي حمايت حاصل آهي ۽ عمران خان ڀارت کي ڳالهين لاءِ اشارا ڏئي چڪو آهي پر دهلي طرفان ڪوبه اشارو نه ڏنو ويو آهي، مطلب ته فواد چوڌري جو اشارو سڌو نوازشريف ڏانهن هو ته جيئن ڪو کانئس سوال نه ڪري سگهي.

جيڪڏهن ڏٺو وڃي ته نگران حڪومت پيٽرول ۾ واڌ ڪري  عوام مٿان مهانگائي جو بم ڪرائي ڇڏيو هو، جنهن کانپوءِ جڏهن  تحريڪ انصاف جي حڪومت قائم ٿي ته ان کانپوءِ  ڪجهه رپيا پيٽرول سستو ڪيو ويو، ان سان گڏ پي ٽي آءِ جي سرڪار گيس جي اگهن ۾  واڌ جو به فيصلو ڪيو ويو، جنهن جو ماضي ۾ مثال نه ٿو ملي، ڇاڪاڻ ته  ڪنهن به حڪومت ايتري گيس مهانگائي نه ڪئي هئي، جيتري تحريڪ انصاف  مهانگي ڪئي آهي، بجلي ته  هونئن سنڌ جي ٻهراڙي وارن علائقن ۾ نه هئڻ برابر آهي، مٿان وري ڳرا بل موڪليا ويندا آهن، مطلب ته  جن ماڻهن  وٽ ميٽر لڳل آهن، انهن تي ايريا وائز خرچ ٿيل بجلي جو بار وڌو ويندو آهي، خبر ئي نه پوندي آهي ته بجلي جو بل ڪيترو ٿو اچي، ڪڏهن گهٽ ته ڪڏهن ٻيڻ ٽيڻ اچي ويندو آهي، جنهن  سبب عام طبقو تمام گهڻو پريشان ٿي ويو آهي، سنڌ جو ڪو به اهڙو شهر نه آهي جتي  24 ڪلاڪن مان رڳو 10 ڪلاڪ بجلي ميسر هجي، ڪيترن ئي  شهرن ۾  هزارين بجلي جا  ٽرانسفر سڙيل آهن پر ڪو به انهن کي تبديل ڪرڻ  لاءِ تيار نه آهي، ان کان علاوه نه ئي حڪومت بجلي فراهم ڪرڻ لاءِ ڪو قدم کڻڻ تيار آهي

، ٻين صوبن جي ڀيٽ ۾ سنڌ ۾ تمام گهڻي بجلي بند ڪئي وڃي ٿي، اهو ئي سبب آهي جو سنڌ جا ماڻهو بجلي،گيس جي بندش خلاف سراپا احتجاج بڻيل آهي، سنڌ مان پيٽرول به نڪري ٿو ۽ گيس به نڪري ٿي پر اها گيس ۽ پيٽرول ڪيڏانهن ٿو وڃي اها ته اسان جي سنڌ سرڪار کي به خبر نه هوندي ۽ نه  ئي وري سنڌ سرڪار ان معاملي تي ڳالهايو آهي، جيڪڏهن سنڌ جي گيس مان رڳو  بجلي پيدا ڪئي وڃي ته اسان کي وفاق جو محتاج نه ٿيڻو پوندو، جيڪڏهن وفاق سنڌ کي بجلي فراهم نه ٿي ڪري سگهي ته پوءِ سنڌ حڪومت کي اکيون کولڻ گهرجن ۽ سنڌ جي پيٽرول ۽ گيس مان بجلي تيار ڪري سنڌ کي خوشحال ڪرڻ جي قدم کڻڻ گهرجي نه ته سنڌ ٻين صوبن جي ڀيٽ پوئتي رهجي ويندي ۽  وفاق اسان کي رڳو افغاني، برمي، بنگالي، بهاري ۽ ٻي ڌاري لوڌ ڏيندي ۽ سنڌين کي اقليت ۾ تبديل ڪري ڇڏيندي  اهو عمل جاري ساري آهي،

بهرحال نئين آيل حڪومت هن وقت تائين سنڌ جي ٻهراڙي توڙي شهري علائقن ۾ بجلي ۽ گيس فراهم ڪرڻ لاءِ ڪا به حڪمت عملي نه جوڙي آهي، ڪجهه ڏينهن اڳ جڏهن چيف جسٽس جسٽس ميان ثاقب نثار ڪراچي ۾ ڪيسن جي ٻڌڻي ڪري رهيو هو ته ان وقت به بجلي بند ٿي وئي هئي،  ان مان صاف ظاهر آهي ته  سنڌ ۾ بيروزگاري ۽ بجلي سميت ٻيا به کوڙ سارا مسئلا آهن. بهرحال هاڻ ڏسڻو  آهي ته حڪومت سئو ڏينهن واري پنهنجي ايجنڊا  کي مڪمل ڪرڻ لاءِ شروع ڪيل سفر ۾ ڪيترا يوٽرن ٿي وٺي ۽ ڪيترا  فيصلا واپس ٿي وٺي.